Travels and Tales

A'way; Annet op reis in Centraal Azië

Marco Polo achterna

Tashkent (Oezbekistan), 11 juli

Het duurt een uur voordat we door de paspoortcontrole zijn en na het halen van de bagage bij de laatste controle op het vliegveld van Tashkent aankomen. Een lange wachtrij met veel verschillende soorten gezichten; Russisch, Oezbeeks, Iraans, Koreaans (hier leven veel verschillende nationaliteiten)! Het duurt lang en uiteindelijk is het enige dat de beambte doet de bagage door de x-ray bonjouren en grote strepen kladderen op mijn 3 declaratieformulieren (leuke job!).

Sasha (of bij ons gewoon Sander) haalt Sander en mij van het vliegveld en rijdt ons naar het guesthouse waar we 2 dagen zullen blijven. Frank (een andere tourleader is hier ook om zich voor te bereiden op dezelfde trip die ik ga doen, maar hij is nog niet eerder in Oezbekistan geweest) is daar al. We kletsen wat en besluiten om 01.00 uur nog wat rond te gaan lopen (de beheerder snapt er niets van - hoezo middenin de nacht, er is hier dan ook niets te doen 's avonds!) We zitten ver buiten het centrum en lopen een aardig stuk. Helaas is er niets meer open, maar bij het station vinden we een warm, niet schuimend en niet smakend Oezbek-biertje (bhivo). Rond 03.00 uur eindelijk slapen: de temperatuur is nog steeds 32 graden.

Tashkent, 12 juli

Om 09.00 uur zou het ontbijt klaarstaan, maar wij staan dan pas op ... Neem een koude douche (het is nu al 40 graden) en ga rustig met Sander en Frank ontbijten. (leposchka, kaas, vlees, honing, yoghurt, thee, koffie). Sasha komt ons weer halen. Eerst brengen we Frank naar een metrostation, die wil vandaag een bus naar Samarkand nemen. Ik zal hem waarschijnlijk weer in Buchara treffen. Sander en ik bespreken op kantoor (van de agent) onze reis in Oezbekistan met de groep en worden door de manager uitgenodigd voor de lunch. Hoe kan het toch dat deze mensen denken dat wij kale kille Europese lege restaurants leuk vinden als we bij hen zijn. Het liefst hangen wij rond in vage guesthouses en cafés. Het restaurant kan ook alleen bereikt worden door een vaag straatje in te lopen achter de bios, zelf nooit gevonden!

Er moeten een aantal afspraken gemaakt worden betreffende contractafspraken, het wordt een saaie formele toestand. We worden afgezet in ons guesthouse om iets te rusten. Het guesthouse bestaat slechts uit 2 kamers, een eetzaal voor 18 man en met op de binnenplaats een zwembad van 4x4 meter, gevuld met kraanwater. Helaas heb ik toch net niet genoeg tijd om me erin te dompelen. Wel nodig, want het kwik zit ondertussen op de 45 graden in de schaduw!

We worden weer opgehaald door Sasha en een gids genaamd Hellen. Van hun krijgen we een sightseeing-tour. In eerste instantie hadden we helemaal geen zin in een excursie en dan ook nog naar een plein, waar niets te doen lijkt te zijn. Sander en ik zijn (en hebben voorkeur voor) beiden resp. 3 en 2 jaar geleden bij de Chorsu bazaar geweest en dat lijkt ons veel interessanter. We rijden eerst naar het Orzu-hotel en het Sambuch-hotel (de hotels waar we met de groepen zullen zitten). Controleren het een en ander (willen elkaar niet voor de voeten lopen), wisselen geld voor onszelf en bestellen geld voor de groep. Ik krijg 5 pakken met honderdjes: 47.500 sum! (mineraal water kost bijvoorbeeld 200 á 300 sum, metrokaartje 40 sum, 1 bier 1500 sum, echter een Heineken pint 3000!).

Opvallend: de dames in Tashkent lopen er sexy en uitdagend bij (en dat in een islamitisch land). Zo geeft iedereen aan dat men hier soenitisch is (de liberale tak van de islam). Door de brede straten (lanen met bomen, en dus schaduw!) en langs Stalinistische gebouwen gaan we naar Navoi National Park. Hellen weet ons te boeien met allerlei wetenswaardigheden die wij straks voor ons groepen kunnen gebruiken. De oude Abdul Karim Medressa met de typische Panjera (het zonnestralen filterende raamwerk, dat de meeste gebouwen hebben in Oezbekistan). Het islamitische 'Vriendschap der Volkeren'-gebouw met standbeeld en pilaar (na de aardbeving hebben de 15 republieken van de Sovjet de stad weer helpen opbouwen). In het beeld van een echtpaar met 15 kinderen is dit terug te vinden, omdat ieder kind de typische kenmerken van 1 republiek heeft. Het standbeeld van Navoi, de dichter die zowel in het Oezbeek, Iraans en Tadjiek geschreven heeft, waardoor alle drie de landen hem 'claimen'. De chaikhana in het midden van de aangelegde vijver brengt wat rust. Maar we moeten ons haasten om nog wat van de oude stad (Sebzar) te kunnen zien voor het helemaal donker is. Moskeeën, medressah's, mausolea en moslim-instituten. Zeker een bezoek waard overdag. We stoppen nog bij het Couragemonument (ter nagedachtenis van de aardbeving); een kubus met een aardige barst (=kunst) erin en een scheur in het trottoir (ook nep). Het tijdstip 05.20 uur op 16 (of toch 26 ?!) april is van een klok af te lezen.

We nodigen Sasha en Hellen uit voor een borrel maar Sasha gaat naar huis. Hellen blijft drentelend bij ons. Ondertussen is de tour van 2 uur al uitgelopen tot 4 uur en we laten ons onder het genot van een biertje nog meer over Tashkent en Oezbekistan vertellen. Maar als we vertellen dat we terug naar 'huis' willen lopen om 11.30 uur, wil Hellen er absoluut niets van horen. OK, samen het eerste stuk met de metro.

Als we bij het overstappunt afscheid willen nemen, staat ze er op om mee te gaan naar ons eindpunt! We voelen ons een beetje knullig; 2 reisbegeleiders die zometeen zelf een groep hier moeten wegwijs maken en wij worden bijna thuisgebracht! Hellen beweert dat ze nog even belt om te checken of we wel thuis zijn aangekomen. We sukkelen in ruim een kwartier, gierend van de lach, terug naar het guesthouse. We horen daar bijna direct de telefoon gaan; en ja, het is Hellen. Ik hoop dat de groep meer vertrouwen in me heeft .... 01.30 uur tijd om te slapen. Helaas komen we er later achter dat de gids/agent voor ons verantwoordelijk is (daarom zijn er ook zoveel tourgroepen die een soort van vaste gids meesturen), mocht er iets gebeuren dan raken zij zonder pardon hun licentie kwijt!

Tashkent, 13 juli

Met collega Sander naar het Timur Leng-museum geweest, nadat we eerst laat en lang aan het ontbijt hebben gezeten (terwijl we eigenlijk apart op stap wilden). Wel grappig museum, niet te uitgebreid en saai (dat trek ik normaal niet). Timur Leng (1336-1405) is één van de belangrijkste nationale helden van Oezbekistan. Er staan maquettes van verschillende moskeeën en medressah's die Timur heeft laten bouwen en wel aardige wetenswaardigheden die ik de groep later weer kan vertellen. Daarna geïnternet en ons van het Schumilova guesthouse naar het Orzu-hotel laten brengen.

Veel regeldingen, terwijl we dachten het rustig aan te kunnen doen. Eerst zwart geld wisselen in een apart kamertje. We wilden allebei $50 wisselen per persoon voor de groep (d.w.z. 18 + 8 keer). Dat moest natuurlijk apart geregeld worden. Heel onwerkelijk: daar staat een grote kartonnen doos vol met 100 sum-biljetten! Voor mij was het dan zo'n ($1=950 sum) 950.000 sum! De doos maar gewoon in mijn kamer gezet. En toen als een gek naar de Anchor-chaikhana, het theehuis aan het riviertje de Anchor, schuin naast het Plein van de Onafhankelijkheid en Herdenking van de Onbekende Soldaat. Terug naar het hotel met een taxi. In de meeste gevallen stopt er dan een gewone auto, waarvan de eigenaar wat wil bijverdienen! Je gelooft het niet: voor ons stopt een oude lijkwagen! We twijfelden nog even 2 seconden, maar zijn toch maar ingestapt. Het ding viel van narigheid bijna uit elkaar. Spullen verder voorbereid, lang onder de douche en geld uitgeteld voor de groep.

Tashkent, 14 juli
Vannacht mijn groep opgehaald, helaas (door het groepsvisum) waren wij de laatsten die het vliegveld verlieten, maar iedereen is goed en enthousiast aangekomen. Anderhalf uur gewacht voordat ze naar buiten kwamen (en dat terwijl ze drie kwartier eerder dan gepland waren ingevlogen). Een borrel met de groep op het terras gedronken (ja ja, van 01.30 uur tot 03.00 uur). Vervolgens werd ik om 05.15 uur al wakker gebeld door de chauffeur die een dag te vroeg was voor de transfer naar het vliegveld voor onze vlucht naar Buchara ... en dat terwijl ik tegen de groep had gezegd dat men het hier niet zo nauw neemt met afspraken! Moeilijk weer inslapen dan.

Wilde vanochtend na het ontbijt, mijn info-praatje en geld wisselen met een groepje op stap (12.00 uur pas klaar). Er zaten er al 6 op me te wachten, maar ik had nog geen overzicht in de financiële chaos kunnen krijgen (wat is van Koning Aap, wat is de fooien/eetpot, wat is van mijzelf?). Dus heb ik ze toch maar apart op pad gestuurd. Het is hier overigens 45 graden rond het middaguur…. Ik ben net klaar met het reorganiseren van de rest van het geld, ik loop nu rond met een met geld tot de nok toe gevulde rugzak - niet echt een prettig gevoel.

Nog wat leuk gepuzzel. Er zouden 2 singles in de groep zitten en die krijgen allebei een 1 persoonskamer. Maar goed, de 2 singles zijn geen singles maar een stel en willen natuurlijk samen op een kamer (en gelijk hebben ze). Helaas heb ik alleen twee kamers met 1 bed en is het hotel verder volgeboekt. Gelukkig heb ik daarnaast 'een stel' (2 kerels die samen reizen maar geen stel zijn), die liever 2 aparte bedden hebben, maar die hebben we hier niet in het hotel. Dus mixen we wat en komt het toch nog goed (kost me alleen een extra $80!). Nu kijken of ik dit voor de rest van de trip allemaal kan aanpassen.

Ga me proberen de volgende dagen meer in de groep te verdiepen. Daar heb ik nog niet echt veel tijd voor gehad, omdat ik zelf veel aan het woord ben geweest. Voorstelronde tot nu toe uitgesteld omdat het teveel tijd in beslag zou nemen ... Eigenlijk jammer, omdat ik het idee heb dat ik nu nog niets van ze weet!

Om 18.00 uur tref ik 12 man van de groep bij Anchor Chaikhana. Het theehuis heeft heerlijke en vooral goedkope leposhka (=brood), kebabs, dolma (gevulde paprika in soort van soep), laghman (soort van vettige noodlesoup). Ik word opnieuw lek gestoken door de muggen (dikke rode bulten krijg je daarvan!), terwijl de rest nergens last van heeft. Om 21.00 uur terug in het hotel om Buchara voor te bereiden; ik lig weer veel te laat op bed en kan niet slapen van de hitte (en mijn hersens die overuren maken over de dingen die ik nog wil regelen). Als ik dan net weer lig, toch weer op, licht aan, opschrijven en weer liggen, ben zo warrig dat ik bang ben dat als ik in slaap val alles weer vergeten ben! En ineens herinner ik me weer wat ik zo geweldig vond aan het Amur Temir museum: een schedel van een Neanderthaler met het bewuste Dommelsch-gebitje!!

Tashkent-Buchara, 15 juli
Om 05.00 uur bagage in de lobby en naar de overzijde om met de groep een kop koffie of thee te drinken. We vertrekken om 05.40 uur met een transferbus (een overdreven luxe die Koning Aap eigenlijk niet biedt, maar om op zo'n vroeg moment van de dag al op straat te gaan staan en 5 taxi's te moeten regelen is ook lastig). Om 06.00 uur staan we op het vliegveld maar voordat ik aan de groepsbalie aan de beurt ben voor het inchecken is het 45 minuten later. Vervolgens duurt het nog 30 minuten voordat de bagage is gelabeld en op de band staat en de instapkaarten handmatig zijn uitgeschreven. Wel kunnen we direct de bus instappen als we door de douane zijn gelopen.

Er beginnen een aantal mensen toch wel zenuwachtig te worden als ze het propellervliegtuigje zien staan waar wij inzitten. Officieel met 40 stoelen, maar slechts 3/4 is gevuld en dan voornamelijk met onze groep. De binnenkant is een soort van gezellige woonkamer; een bruinsoortige vloerbedekking, gordijntjes voor de ramen - een soort van knus gevoel. Eerst begint de linker propeller te draaien, dan bekruipt je toch een beetje het vage gevoel: 'zal die ander het soms niet doen?'. Maar als beide propellers zijn warmgedraaid, worden ze op full speed gezet en krijgen we een rare druk op onze oren. Het opstijgen gaat eigenlijk heel soepel (en dat verwacht je toch anders bij zo'n klein toestel). We vliegen over het Airdakulmeer (een zoutmeer), krijgen een glaasje fris, zien één voor één de piloten (3 man!) voorbij lopen om ook drinken te halen en dan dalen we alweer.

Na het lange wachten bij het inchecken in Tashkent gaat het ophalen en controleren van de bagage in Buchara snel, binnen 5 minuten staan we buiten. Vervolgens sta ik buiten met een groep van taxichauffeurs om me heen te discussiëren over de prijs en 2 verschillende hotels waar we naar toe moeten. Lastig hoor als je hier geen Russisch spreekt! Gelukkig is er ook een dametje van het vliegveld die zich er mee bemoeit. Van $10 gaan de mannen naar $5, maar ik wil eigenlijk $1 betalen. De onderhandelingen duren een kwartier, volhoudend dat ze $5 willen hebben, maar uiteindelijk kom ik tot $2 ... Vervolgens moet ik aan de hand van een kaart gaan uitleggen waar de hotels/guesthouses zich bevinden terwijl ik er zelf ook nog nooit ben geweest en nergens een kaart heb waar ze op genoemd staan. Geef informatie mee aan een groepslid zodat hij de tweede helft van de groep alvast kan inchecken in 'het andere' guesthouse tot ik daar ook ben. Om 10.00 uur komen we met 3 taxi's, na enig gezoek en overleg met de mensen op straat bij de Mosque Baland aan (ons hotel ligt er vlakbij). Groep vindt het geweldig, soort van groot huis, kamers op de 1e verdieping en mooi aangekleed met typische Oezbek kleden, een gezellige binnenplaats met suuri (= bedbank) in de schaduw van een boom. En klapper is wel de ontbijtzaal, mooi bewerkte gekleurde muren met potten en kleden. Helaas blijkt de airco later niet goed te werken in onze slaapkamers, waardoor we 's nachts erg slecht kunnen slapen van de hitte.

Shukhrat (zoon van de baas) spreekt gelukkig Engels en ik vraag of hij met mij mee wil lopen naar het andere guesthouse (ca. 15 minuten verderop - helemaal niet optimaal, hier heb ik al over geklaagd, maar moet het er mee doen). Neem de route goed in me op, maar iedere keer als ik weer naar de anderen toe ga vergis ik me weer in de stoffige steegjes en lemen huisjes. Wel blij dat de Mosque Baland zoveel leuker en mooier is dan dit guesthouse dat dicht bij het Lab-i-hauz in het centrum ligt (zo heeft iedereen iets!).

Om 12.00 uur hebben we bij een van de chaikhana's (=theehuis) bij het Lab-i-Hauz afgesproken, zodat ik mijn infopraatje kan doen. Ik besluit dit per tafeltje te doen (dus 4x!) omdat de omgeving te onrustig is; turquoise medressah's om het bassin, af en toe de fonteinen aan en kinderen die onder veel gegil van de hoogste boom het water in plonzen, daarnaast de oude mannen die op de suuri's in de schaduw van de bomen over het leven discussiëren. Heb een droge keel na mijn rondgang, iedereen heeft al gegeten, dus blijf ik in mijn eentje achter om een salade te eten.

Om 15.00 uur Zinnat (onze plaatselijke gids) opgezocht in de Ark (stad binnen de stad, voorheen woonden hier 3.000 mensen die hun eigen moskee, stallen, gevangenis etc. hadden) en klets wat met de verkopertjes voordat ze klaar is met een rondleiding. Ik bespreek het programma met Zinnat, ze gaat voor mij geld wisselen tegen een goede koers op de zwarte markt (wat ca. 1,5 uur duurt waardoor je toch gaat twijfelen of ze er niet gewoon met je geld vandoor is ...) Ik hoor van anderen dat ze slechts een koers van 900 en 920 krijgen terwijl ik nu al 2x 950 heb gekregen. We gaan langs de banja's (16e eeuwse badhuizen) ter voorbereiding voor de groep en regel het gezamenlijke eten voor morgenavond.

Ik vind in het guesthouse een briefje van collega Frank dat hij bij Lab-i-Hauz zit en ga ook weer die richting op (ongemerkt loop je toch veel op een dag). Frank zit daar samen met Brad (een Australische reisbegeleider). Omdat we nog niet gegeten hebben, sleept Zinnat ons mee naar 'Europa'. Een veel te chique candlelight restaurant buiten de stad; we worden melig van dit verhaal. We zien er alle drie shabby uit, zitten in een veel te dure tent voor ons doen en alles wat we willen bestellen is op of kan vandaag niet gemaakt worden. Om 00.00 uur rijden we met een taxi terug naar Buchara maar dat is te laat voor mij om mijn informatieflappen nog op te gaan hangen in het guesthouse van de anderen ... Bij mijn guesthouse staan ze me al heel ongerust op te wachten.

Buchara, 16 juli
Vroeg op, na een slechte nacht (onwijs warm hier 's nachts), om de informatie in het andere guesthouse op te hangen. Ontbijt daar mee met de 6 Belgen, wel goed om 'ns wat meer mijn gezicht bij de groep te laten zien, want daar is nog niet veel van gekomen. Om 09.00 uur met Frank afgesproken bij het Lab-i-Hauz maar ik kom te laat. Ik zal hem meenemen om het guesthouse te laten zien en heb bij te praten over mijn reis, zodat hij weet wat hij moet doen als hij deze een volgende keer begeleidt (heb het idee dat ik het wel erg makkelijk heb gemaakt voor hem - kost me uiteindelijk een hele dag zo opgeteld bij elkaar). We krijgen thee en een lunch in het guesthouse dus we zijn bijna niet weg te slaan (alles voor een gratis maal!). Als de stroom in het internetcafé er later uit blijkt te liggen (en ik moet het een en ander nog bevestigen naar agenten!) slenteren we samen wat rond, wel erg veel gelachen met hem, daarnaast heb ik nog weinig geslapen en in deze hitte maakt je dat al gauw lamlendig en lacherig.

Eind van de middag ga ik zelf nog wel mailen en een paar telefoontjes doen. Ik tref Rano, een bijdehante dame (24 jaar) van Iraanse afkomst. Als ik op het adres van een familie (waar een traditioneel Oezbeeks maal gegeten kan worden met de groep) nog steeds geen contact krijg, vraag ik haar maar om een adres. Ze neemt me mee naar haar hardhorende oudoom. Liep nog halfnaakt door het huis, maar is helemaal blij met het bezoek. We bespreken mijn wensen; o.a. dat er een paar 'vegetarische' mensen in mijn groep zitten. Rano vraagt wat hij daarvoor denkt klaar te maken. Het wordt erg gezellig als de man vervolgens Kebab en Shaslik noemt! Ik moet, ook al heb ik het 15x in een half uur afgeslagen, voordat we weggaan toch nog een wodka met hem drinken. Schattig mannetje.

Ik haast me naar de banja (badhuis) waar ik met een groepje van 6 vrouwen heb afgesproken (slechts 2 mannen gaan naar de mannen banja - met een arrangement van 6000 sum waarvoor ze een ontzettend zware massage krijgen!). Wij stappen het dome-achtige stenen gebouw in, als je niet beter wist, zou je er nooit naar binnen gaan. Het mag een 16e eeuws badhuis zijn, maar het ziet er niet naar uit dat ze in de tussentijd iets van onderhoud hebben gedaan. Het is er warm. Een aantal houten kasten tegen de muur om kleren in weg te hangen. Lokale dames die ons verbaasd aankijken (blij dat ik gisteren samen met Zinnat de boel al voor heb besproken en de binnenkant heb gezien).

We kleden ons uit en de oude (vrij dikke) dame schommelt naakt voor ons uit de trap af. De vloer is van een soort van natuursteen gevoegd met cement maar spiegelglad door een laagje water dat er op ligt en de vele zeepresten. En ik word aan de hand meegevoerd, zodat ik niet zal vallen. De muren zijn van een soort lemen stenen zonder het tegelwerk wat wij kennen. Iedere ruimte die we inlopen lijkt nog warmer en donkerder (verlichting komt door kapotte kleine raampjes in de nok van de koepels). Achterin worden we gesommeerd ons uit een teil met een mengsel van heet en koud water (er zijn hier geen baden!) af te spoelen, en vervolgens op een soort van marmeren (onwijs hete) steen te gaan zitten. Ik ben het eerst aan de beurt, de oude vrouw gaat op een steen voor me zitten en gaat me goed wassen met een soort van zachte scrub handschoen (de washand mag dan zacht zijn, haar manier van doen allerminst!). De vellen lijken erbij te hangen en later beweert een ietwat blanke Belgse dat het beetje bruin wat ze had er door de vrouw is afgehaald.

Ik moet me afspoelen met zeep en vraag me vervolgens af wat ik moet doen, drentel wat heen en weer als de anderen aan de beurt zijn. En wordt vervolgens door een meisje van 6 of 8 op een steen gewezen, liggen! Hardstikke leuk die massage, maar het lijkt er niet op; ze knijpt ons overal (ja ook in de borsten) en hamert zelfs op de scheenbenen (uiteindelijk houdt een persoon er echt blauwe plekken aan over!). We moeten verder op de hete stenen rusten, elkaar afspoelen en het haar wassen. Goed voor een anderhalf uur bezig zijn. Toch heel gezellig, zo hebben we wel tijd om echt met elkaar te kletsen. En leuk om te weten dat de vrouwen van de Emir hier altijd kwamen. Wij maken ons meer zorgen over de legionella-bacterie. Volgende keer ga ik toch maar weer naar een modernere Hammani!

Na ons bad wandelen we terug naar Mosque Baland, waar de hele groep naar toekomt voor een gezamenlijk eten. Aan het einde van de avond schuift ook Frank binnen en borrelen we na op de binnenplaats. Uiteindelijk blijven we met 6 man tot 01.00 uur op de suuri hangen, te laat voor Frank om nog weg te mogen en hij krijgt een kamer van onze huisbaas.

Buchara, 17 juli
Vroeg opstaan om Frank (die een familiehuis voor me gaat bekijken, waar ik geen tijd voor heb - oftewel een afspraak heb gemaakt die te krap zit op de excursie) te informeren wat ik allemaal wil weten, heb het al uit ten treuren doorgesproken met Rano, maar wil er zeker van zijn dat het allemaal ook goed komt.

Om 08.30 uur met de gids afgesproken in het andere guesthouse voor een excursie buiten Buchara. 'Mijn groep' (Mosque Baland) zal naar Lab-i-Hauz gaan omdat anders het guesthouse vol zal lopen en dat is niet handig. Als ik bij het guesthouse aankom, wuift oma me weg omdat de groep ook al naar Lab-i-Hauz is vertrokken tegen de afspraak in (ik weet dus eigenlijk niet of Zinnat daar ook bij is). Wandel in 5 minuten terug naar Lab-i-Hauz en tref daar de hele groep maar geen Zinnat. Ik sprint dus maar even terug naar het guesthouse (laat mijn tas bij de groep), ook geen Zinnat en (...) haar telefoonnummer zit in mijn tas. Gelukkig heeft iemand het daar en kan ik haar mobiel bellen. Ze heeft de groep gespot op Lab-i-Hauz en is daar nu ook. Ik sprint weer terug en vervolgens lopen we met de hele groep ook weer terug omdat de busjes weer ergens anders staan. We vertrekken slechts een half uur later, maar het is een slecht begin van mijn dag.

We beginnen bij het zomerpaleis van de laatste Emir. Ik ben het grootste gedeelte van de tijd bezig met de betaling en op zich vind ik dat niet erg. Het lijkt op een museum en ik merk na het gezeur van vanochtend dat ik geen zin heb in een rondleiding. Tref een groepslid buiten aan op een bankje in de schaduw en ga bij hem zitten praten.

Vervolgens gaan we naar Bakthaudin Naqshbandi, een bedevaartsoord. We beginnen ergens anders dan waar ik zelf in 1999 ben geweest. We staan er allemaal een beetje lullig bij als Zinnat gaat bidden. Ik heb de groep een kledingadvies gegeven: lange broeken, rokken - geen decolletés (?!) of blote schouders en voor vrouwen het liefst een sjaal om het hoofd. Ben ik die laatste zelf vergeten, maar ik mag een hoed op van een groepslid. Iedereen is helemaal lyrisch over hoe die mij staat, maar ik kan alleen maar bedenken hoe dom het moet zijn om een relaxte outfit te zien met een chique hoed daarboven!

Op de een of andere manier is het vandaag ontzettend heet en iedereen is op de een of andere manier erg sloom en vermoeid. Als we eindelijk doorrijden naar Chor Bakr, het mausoleum met de tombes van de broertjes Bakr, mooi totaal gerenoveerd 'dorp' raffelen we ons bezoek af (de chauffeurs willen meer geld als we later dan 14.00 uur terugzijn in Buchara). We zijn precies om 14.00 uur terug bij Lab-i-Hauz om lekker in de schaduw wat te lunchen en rusten. Ik ga met Frank en Zinnat apart zitten om de details voor die avond door te spreken. Vervolgens mail ik de agenten in Kirgizië, China en Pakistan over de wijzigingen. We hangen daarna nog wat rond aan het Lab-i-Hauz (ik lig half te slapen als er iedere keer wel een 'local' langskomt en met ons wil praten; waar we vandaan komen, hoe we heten. Frank is minder serieus en vertelt hen dat hij Mickey Mouse is, ik krijg al bijna de slappe lach, van zoveel slap geouwehoer. Maar als ze na 5 minuten vragen hoe ik dan heet en vervolgens ik Minnie zeg, stoppen wij de eerste tijd niet meer met lachen).

We bellen collega Sander (ik zie een paar groepsleden van hem lopen, zodat we weten dat hij ook ergens moet zijn) om nog even een borrel samen te drinken. Ik heb nog net een kwartiertje voordat ik weer terugmoet naar Mosque Baland om met de groep te gaan eten. We worden afgehaald door Rano en haar broer. Als we bij hun thuis aankomen staan de lage tafels al mooi gedekt, met de traditionele 'sweets' en nootjes en salades. Het op de grond zitten heeft de groep nog niet direct onder de knie maar dat moet nog wennen. De wodka, oezbek wijn en frisdrank komt direct op tafel. We eten een soort van aardappel soep, plov en meloen. Zitten de hele avond na te tafelen. Zelf praat ik veel met de familie, iedereen komt even bij me zitten en Rano vertaalt alle vragen. Dat zijn toch wel de leuke momenten van het reisbegeleider zijn, die contacten met de lokale bevolking.

Ook met Zinnat heb ik bij een chaikhana gezeten en het meisje die ons bediende wilde alles van me weten, waardoor ik haar ook alles kon vragen over het uitgehuwelijkt worden. Dat ze wel nee kan zeggen, maar niet zelf haar man mag kiezen etc.

Bij het afscheid (als de groep al weg is, ik moet nog betalen) komt de hele familie bij me staan. Ze vonden het geweldig om te doen. Dat ik terug moet komen (met groep maar ook met man) en dat ik daar altijd welkom ben. Ik krijg zelfs een spontane zoen van oma (mollig vrouwtje met een mond vol gouden tanden, net als Rano). Op de een of andere manier roep ik iets op bij oude, goudgebekte dames, ze komen spontaan bij me zitten, proberen wat te kletsen en geven me dan ineens een zoen ...

Ik heb hier nog geen goede nacht slaap gehad, dus ik regel dat ik 's nachts op de suuri mag slapen. Ondanks dat er nog 3 man buiten zit te borrelen rol ik met kleren en al onder een laken, door het gekeuvel op de achtergrond vallen mijn ogen al snel dicht. Voor het eerst, ook al is het een hele korte nacht, slaap ik goed. Het is toch minder benauwd buiten dan in de hete kamers.

Buchara-Samarkand, 18 juli
Om 07.30 uur staat er een grote airco-bus voor het guesthouse. We zoeken allemaal een plaatsje en gaan richting het andere guesthouse om de rest op te pikken. Gaat allemaal erg soepel. Rijden langs vele katoenvelden, maar mis een gedeelte omdat ik heb liggen slapen (evenals de rest - filmfanaat heeft het (helaas) vastgelegd). Om 12.15 uur komen we in Shachirisabz aan, waar we een stop hebben van 2,5 uur. Het vervallen paleis van Timur Leng is hier nog te zien, ziet er mooi uit het beeld van Timur staat precies op de voorgrond tussen de twee hoge torens. Ik hoop dat iemand me deze foto's toestuurt want mijn camera is de tas nog niet uitgeweest.

Er zijn (en we hadden er al zoveel gezien ...) in totaal 6 bruidsparen die hier foto's van zich laten maken. De een nog chagrijniger dan de ander. Maar dat is natuurlijk omdat je 'bescheiden' moet kijken (lachen is not done) hoewel als ik soms zie aan welke boerenpummels de mooiste meisjes aan de arm lopen zou ik ook niet vrolijk kijken. Daarna loop ik met twee groepsleden naar de bazaar, waar ik nootjes inkoop voor de verjaardag van een groepslid vanavond en we bij een chaikhana lekker rustig een soepje eten. Helaas gaan we niet via de bergen naar Samarkand (had al wel gehoord dat sommige chauffeurs dat proberen te ontwijken).

Om 17.00 uur checken we in het Zerasfan hotel. Vergane sovjetglorie. Gele doeken hangen als banieren in de gang. Hoge plafonds met zware deuren. Statige hal met houtsnijwerk. Echter de sfeer houdt op als je de kamerdeur opendoet, hoewel ik nog een soort van balkonnetje heb. Maar de toiletpot zit slechts op 20cm hoogte (en dat terwijl ik thuis een verhoogde pot heb!) Om 18.00 uur gaan we naar Oasis, in het Gorkypark naast het hotel, voor de verjaardagsborrel. Ik regel wodka en nootjes. De groep regelt zelf sinaasappelsap om het aan te lengen en een cadeau voor de jarige. Infopraatje wordt uiteindelijk erg kort. Iedereen is (door de drank) erg lacherig en goedgehumeurd. Ik heb een aantal versprekingen waardoor de hilariteit alleen maar verhoogd wordt, waardoor ik besluit bij het ontbijt het hoognodige nog maar te melden. We blijven met z'n allen eten (echter daar moet ik zelf eerst nog voor een Engelse vertaling van een paar gerechten zorgen van het Russische menu). Na al het geregel en ook weer de betaling regelen, ben ik echt kapot.

Samarkand, 19 juli
Om 08.30 uur gezamenlijk ontbijt. De ontbijtzaal is dan ook niet meer dan een gewone hotelkamer met een soort van serre. Past net. Groep hoeft niet te wisselen (regelen ze onderling omdat er er enkelen zijn die nog veel over hebben) hoewel ik erg veel moeite heb moeten doen om eenzelfde koers te kunnen krijgen als in Tashkent. Een aantal mensen melden zich met maagklachten. Ben zelf ook al een paar dagen wat minder, niet echt ziek, maar de maag kan niet veel hebben. In Buchara wel bijna van mijn stokje gegaan, terwijl ik normaal eet en drink (waarschijnlijk slaapgebrek en hitte - af en toe krijg je van die opvliegers hier!)

Ik regel met contactpersonen Viktor en Dima de vliegtickets naar Fergana en minibusjes om ons naar het vliegveld te brengen, uiteindelijk weten we deze goedkoper te regelen dan taxi's. Daarna ga ik naar het Registan en reserveer plaatsen voor de show in de Shir Dor Medressah. Werk hier mijn verslag bij en maak met verschillende mensen van de groep een praatje (de beste manier om elkaar echt te spreken, beter dan in het hotel of met de hele groep erbij) en geniet van het uitzicht op de 3 medressah's met de turquoise tegeltjes. Volgens een aantal van de groep het mooiste dat ze hier in Oezbekistan hebben gezien.

Ga naar Shark's, een restaurant naast de Bibi Khanum om het te controleren (leuke eetstek op de hoek van de bazaar, waar je de drukte lekker aan je voorbij kan laten gaan). De Bibi Knanum (dat Timur voor zijn vrouw heeft laten bouwen en het grootste gebouw in Azië moest worden) wordt momenteel gerenoveerd en wordt zoals vroeger immens groot (ook wordt aan de overkant het Bibi Khanum-mausoleum opnieuw gebouwd). Meestal ben ik niet zo voor het 'als nieuw maken' maar dit bouwwerk is zo indrukwekkend (waarbij het verschil tussen oud en nieuw nog goed te zien is) dat ik het geweldig vind.

De oude hijskraan uit sovjettijden die een monument op zich was geworden, nadat het geld voor renovatie op was, is nu weg en een ander is echt in gebruik. Nog steeds weet ik niet of het verhaal klopt dat Timur haar levend heeft laten inmetselen, nadat hij erachter was gekomen dat zij een zuigzoen van de architect in haar nek had ...

Samarkand is levendiger dan ik mij herinner en er zijn (of worden) een groot aantal bezienswaardigheden gerenoveerd. Buchara vond ik niet veel veranderd, maar ik denk dat dat over een paar jaar een soort van openlucht museum wordt net als Khiva. Hier zijn vooral de gebouwen van leem typisch, in de rest van de steden worden er grote betonnen blokken neergezet (toch nog steeds een soort van sovjetstijl). Mensen zijn nog steeds erg aardig, ze gaan graag voor je op de foto. Op de een of andere manier gaan de ontwikkelingen hier niet heel snel (ondanks dat de jeugd er in Tashkent en Samarkand ietwat moderner uitzien).

Wandel rustig naar de universiteit om te internetten, maar ze geven aan dat het buiten gebruik is (lijkt het dan maar zo dat er toch mensen zitten te internetten?!). Ik, en later ook een aantal groepsleden, heb het gevoel dat ze liever niet hebben dat we hier komen. Voor de helft van de prijs vind ik een andere stek, maar moet er wel een kwartier verder voor lopen.

Vervolgens naar het Registan om met de groep de show van dans en muziek over een huwelijksceremonie in de Shir Dor Medressa te zien. We zitten op suuri's, krijgen thee, brood en nootjes. Voelt als 'ouwe jongens krentenbrood'. Ik heb dan ook de grootste groep meegebracht (15 man + ondergetekende). Als de vuurspuwer zijn act heeft opgevoerd, heeft het kleed van het platform vlam gevat. Een groepslid ziet het, maar laat het mij uitslaan. Ben natuurlijk de held (vooral bij de locals). Als de spelers de groep uitnodigen om mee te dansen, moeten eerst de reisbegeleiders hun beste beentje voorzetten, voordat de anderen mee doen (toch wel een zwaar leven reisbegeleider zijn!). Helaas heeft iemand het ook nog op video vastgelegd (...).

Ik ga met de groep mee wat drinken en daarna kijken we stiekem mee met de lichtshow en het opnemen van een film op het Registan. Blij dat ik nu om 23.30 uur op mijn bed lig, na een heerlijke douche. Blijkt maar weer dat ze hier meer en meer hun best doen om het de toeristen naar de zin te maken (economie is erg slecht, toeristen zijn een belangrijke vorm van inkomsten). Nu is er ook echt warm water op de gemelde 06.00 - 12.00 en 18.00 - 00.00 uur (voorheen was dat absoluut niet zo).

Samarkand, 20 juli
08.30 gezamenlijk ontbijt. Daarna komen de groepsleden een voor een hun bagage op mijn kamer afleveren. Heb vanochtend een mindere dag, gaat het verder allemaal lekker - geen onzekerheden of ik het allemaal wel geregeld krijg, vind de groep makkelijk en leuk - echter vanochtend heb ik het idee of alles en iedereen even tegen me is.

Ik regel voor 10 man een busje naar het observatorium van Ulugh Begh. Hiervoor ga ik samen met een groepslid op pad - houdt stoer een lijnbusje (ca. 11 personen) aan en ga onderhandelen. Zelf wil ik er nog meer uithalen maar het groepslid is al snel tevreden. Ging erg soepel. Voel me direct een stuk beter.

Na het emailen ga ik op zoek naar Kutbiya, waar Koning Aap-groepen normalerwijs een groepsavond organiseren. We hebben al verschillende keren samen gegeten de afgelopen dagen en gisteren een show gehad, dus ik laat de groep zelf uitzoeken waar ze vanavond willen eten. Volgens een stel (waarvan de broer in de vorige Koning Aap-groep zat) is het een restaurant. Ik verbaas me erover en ga er dus maar langs om het te controleren. Ze hadden geluk, gisteravond was er een groep en konden ze toevallig mee-eten. Nadeel is dat ze kaartjes hebben uitgedeeld aan de groep (officieel met boodschap; vooraf bellen). Vertel Kutbiya dat ze mensen kan verwachten en prompt staan er twee Belgen voor de deur. Ze belooft voor 6 man te koken en dat ze om 16.00 uur terug mogen komen, ik blijf tot die tijd hangen in de tuin onder de druivenranken en voel me heerlijk relaxed. Effe niets dan suf voor me uitkijken met een potje thee, brood en moerbei-jam (trekt wel wespen aan!). Wilde eigenlijk slapen maar ik vind het een mooi alternatief; net of ik op vakantie ben!

Vanochtend was het eerst bewolkt (net als gisteren en dat geeft iets verkoeling), lekker windje erbij, maar nu is er weer een strakblauwe lucht en loopt de temperatuur ook weer fors op. De twee Belgen komen terug. Er schuiven nog een Aussie, Duitse en Engelsman aan, die hier in het guesthouse overnachten, maakt het een gezellige middag. Heerlijk luxe gegeten met z'n drieën; courgette-hapjes met tomaat, ui en knoflook, diverse salades, frietjes met een kruid en knoflook (om je vingers bij op te eten!) en plov. Gevolg is dat iedereen direct kan ruiken dat ik knoflook heb gegeten. Hmmm, een goede manier om de groep even op een afstandje te houden.

Op straat roepen veel mensen 'hello', 'what's your name' in veel gevallen lach ik vriendelijk terug maar soms is het te vermoeiend. Het komt van alle kanten. Op deze manier gaat Oezbekistan helaas meer op andere Aziatische landen lijken.

Om 18.25 uur vertrekken we met 3 busjes naar het vliegveld voor de binnenlandse vlucht naar Fergana. Helaas maken de busjes er onderling een race van wie er het eerste is. We zijn vroeg en moeten samen met de lokale bevolking een uur wachten. Na het inchecken (ambtenaartje vraagt ' who is the boss', als ik aangeef dat ik het ben, puilen z'n ogen bijna uit zijn hoofd ..., tja ik ben dan ook het jongste van het stel) moeten we buiten wachten voordat we zelf met onze bagage naar de Topulev mogen lopen. Onze bagage moet mee de cabine in. De cabine ziet er niet echt goed onderhouden uit, hoe zit het met de rest?! Iemand deelt nog mede dat er geen reddingsvesten aanwezig zijn, ik weet de groep gerust te stellen door te zeggen dat we niet over een meer vliegen. Om 22.30 uur komen we aan, ik weet binnen een mum van tijd 5 taxi's te regelen (zou 1000 sum per taxi dan toch teveel zijn?!). We overnachten in het Zierat hotel (ook hier heb ik al eerder gezeten en dat geeft wel een vertrouwd gevoel). In de boeken staat dat er enkel koud water is, maar dat blijkt mee te vallen; een heerlijke warme douche.

Helaas zit er voor ons hotel een soort van gezellig samenzijn voor de jeugd, dat veel kabaal produceert. De muziek is oorverdovend, ook al slaap je aan de achterzijde. Niet alle groepsleden zijn blij, ik probeer iets te regelen maar het lukt mij niet iedereen tevreden te stellen. Ik ga daarna douchen en ga om 00.00 uur slapen genietend van een housebeat op de achtergrond.

Fergana - Osh (Kyrgizië), 21 juli

08.00 uur: een geweldig ontbijt met de groep. Ik ga op pad om busjes te regelen die ons naar de grens moeten brengen. Ze willen allemaal $20. Als ik na veel heen en weer gepraat, weglopen en opnieuw proberen er eindelijk 1 vind die het voor $10 wil doen, ga ik met hem verder op zoek naar 2 medestanders. Als we uiteindelijk om 09.30 uur alle bagage in de busjes hebben gepakt, beginnen de mannen opnieuw over de prijs te zeuren, voornamelijk omdat ze bang zijn voor de controleposten. Ik zeg dat ik dat stuk voor mijn rekening neem en weet het te onderdrukken door te dreigen dat ik alle bagage er weer uit laat halen. Uiteindelijk gaan we toch op pad.

De busjes blijven goed bij elkaar, zoals gevraagd, ook als er verschillende keren gestopt moet worden i.v.m. motorproblemen (terwijl ik toch echt naar de kwaliteit van de busjes heb gekeken; Fiat, Volkswagen en Ford). De route is veel langer dan ik zelf heb ingeschat en bedenk dat ik de mannen maar een fikse fooi geef, vooral mijn eigen chauffeurtje die me heeft helpen regelen en goed oplet waar de anderen zijn (ondanks dat we niet dezelfde taal spreken hebben we wel veel lol). Om 12.30 uur komen we bij de grens, na verschillende controleposten. Iik hang uit het raam, houd 3 vingers op, roep '3 machines, toeristi' en we kunnen door, slechts 2 keer moet ik ons visum en een paar paspoorten laten zien. We lopen met onze bagage langs de verschillende slagbomen, halen slechts 1x onze bagage door een x-ray machine en om 14.00 uur (Kyrgizische tijd) komen we eindelijk bij de bussen aan.

De eerste die ik aan de andere kant van de grens zie is Zenja, dezelfde dame waarmee Lode en ik 2 jaar geleden de trip hebben gedaan! We rijden direct naar het oude sanatorium buiten het centrum van Osh waar we zullen overnachten. Mooie omgeving met verschillende houten 'barakken'. We zitten in verschillende gebouwen en moeten douches (niet echt geweldig) met elkaar delen. Tja jammer, want ik had de groep gemeld dat we hier onze laatste mogelijkheid hebben om de was te doen.

We spreken af om om 16.15 uur naar de bazaar te gaan en de lunch te laten zitten voor vroeg avondeten. Ik spreek de financiën en de planning door. Er moet eerst met kantoor gebeld worden om te vragen of we vanavond de bussen mee mogen (?!) We vertrekken uiteindelijk pas om 16.45 uur en gaan eerst geld wisselen. Zenja gaat het avondeten regelen en ik struin half rennend met Olga, de kokkin, de bazaar af om het ontbijt van morgenochtend samen te stellen. Om 18.00 uur nog niet klaar en de groep heeft geen 'plat' water kunnen vinden (laatste kans is hier in Osh). We nemen de groep op sleeptouw (dus nog langer wachten voor degenen die al wel klaar waren), kopen nog broden, meloen en veel water in voor de lunch en het avondeten voor 5 dagen.

Om 19.00 uur komen we aan bij Suzak Chaikhana aan de rivier. Het bestelde eten is pas om 20.00 uur klaar. Ik laat thee aanrukken. De Belgen vragen me om wodka (dat ik ook nog voor de kampeerdagen zou inslaan) omdat het een Belgische feestdag is. En dus ga ik met Zenja en de chauffeurs weer op pad. Helaas zijn een aantal mensen her en der aan het rondsnuffelen, dus niet iedereen heeft in de gaten dat ik wegga ... Om 20.00 uur ben ik precies op tijd terug voor het eten, groep geeft aan dat ze het veel te laat vinden en hebben honger (ik ook, ben bekaf en chagrijnig door het niet eten en de hele dag regelen). Geef dus aan dat ik hier zelf ook niet gelukkig mee ben, maar dat dit valt onder de niet voorziene omstandigheden, zoals ik aan het begin van de reis heb genoemd (hier wil het wel vaker voorkomen dat je 2 uur op je eten moet wachten).

Om 21.30 uur terug in het sanatorium. Controleer met Zenja alle persoons- en certificaatgegevens (kloppen dus niet allemaal, dus bellen we maar weer naar kantoor) en werk de route verder door. Ben zelf behoorlijk uit mijn humeur.

Osh - Toktogul, 22 jul
Om 06.45 uur vertrek. Verschillende mensen hebben last van grote rode plekken; bedbugs! Zelf heb ik er gelukkig geen last van (maar de groep heeft uiteindelijk nog 6 dagen last van de plekken!). De crew die met ons op pad gaat, bestaat uit Zenja (is mee voor de regeldingen en spreekt iets Engels), Olga (kokkin) en Kosmos en Ybek (twee chauffeurs). We hebben een grote bus, die Kosmos rijdt, waarin 15 groepsleden en Zenja zitten. Daarnaast een kleinere bus, Ybek, waarin alle keukenspullen, tenten, slaapzakken, bagage, eten en 4 groepsleden en Olga zitten. Ben zelf teleurgesteld dat we geen truckbus hebben omdat dat toch meer charme heeft, maar deze busjes gaan veel sneller en dat is niet verkeerd met die lange trajecten die wij zullen afleggen. Ik heb een gedetailleerde kaart ingetekend met de route en een schema gemaakt op papier, waar en wanneer we bijvoorbeeld lunchen en overnachten.

In Uzgen (07.45 uur) stoppen we bij een mausoleum en minaret uit de 12e eeuw, waar we eerst een soort van rondleidinkje doen en daarna ontbijten in de tuin. We reiden via Dhalal-abad verder door de Fergana-vallei. Groene velden; velden vol met zonnebloemen en soms zelfs een paar rijstvelden. Langzaam gaat het landschap over in glooiende zanderige heuvels/bergen, her en der een ruiter (met alkapak - traditionele Kirgizisch. hoofddeksel) op een pony en kuddes schapen. Na het plaatsje Kochkor -Ata, waar we 20 minuten op de bazaar rondlopen, lunchen we onder een paar bomen. Het is nog steeds overdreven warm. We kopen onderweg meloenen in en rijden een tijdlang langs de Naryn-rivier, die turquoise gekleurd is door een stof (?!) die hier in de grond zit. Om 17.30 uur komen we bij het Toktogul meer aan. De keukenbus rijdt verkeerd (komen een uur later aan) en Kosmos gaat met zijn bus er achteraan. Wij kunnen niets anders dan met kleren en al het water in plonzen; heerlijk. Ik zat onder het stof, mijn kleren waren onwijs vies, dus ga ik ze wassen. Uiteindelijk hangt de helft in hun ondergoed in het water en verderop gaan er een stel helemaal uit de kleren. Lekker opgefrist na deze vermoeiende eerste dag.

Tenten opzetten is een drama, een aantal zaken missen en van een tent zijn de bogen niet goed. Ik besluit buiten te slapen ... Gelukkig ben ik niet op de hoogte van de grote harige spinnen en slangen die hier zitten, anders had ik me wel bedacht (later zijn er dan ook mensen die me voor gek verklaren en de sterke verhalen over de spinnen en slangen die hier gevangen zijn, zijn niet van de lucht. Later zie ik inderdaad zelf ook de slangetjes ...). Olga weet een geweldig maal te bereiden (rest van de reis is het ook geweldig !) en een groepslid maakt een kampvuur. Vervolgens komen de gesprekken op gang over de sterrenhemel, ik snap er niets van en als ik darmproblemen krijg, haak ik dan ook lekker af. Wel geniet ik vanuit mijn slaapzakje van de vele sterren boven me en de bergen aan de overkant van het meer. Heerlijk geslapen.

Toktugul - Kyzyl Oy, 23 juli
07.00 uur ontbijt. Een aantal mensen helpen met opruimen en een aantal lopen vooruit op de bus. Het weer slaat om, het is bewolkt en de eerste regendruppels vallen. Het wordt koeler. Om 10.00 uur komen we aan in het plaatsje Toktugul, waar we wat inkopen doen, bellen met kantoor van de agent. Er moeten taxi's geregeld worden om door de volgende controlepost te komen (i.p.v. 14 personen die op de papieren van de bus staan, mogen er slechts 8 in de bus ...). De taxi's kunnen doorrijden door de post, maar wij staan met de busjes al gauw 15 minuten stil. Na de Ala Bel pas (3174 meter) lunchen we in een yurt, het is ondertussen steenkoud. Groep vindt het geweldig, mensen gaan voor de foto staan en ze kunnen koumiss (gepasteuriseerde merriemelk) drinken. We rijden vervolgens via de Suusamyr hoogvlakte naar de Kekemeren vallei en rivier. Hier laten we de groep een half uurtje wandelen voordat we om 19.00 uur bij onze slaapplaats aan de rivier aankomen. De bergen zijn in de avondzon mooi gekleurd, rare lijnenspellen en rood zand maken het een mooi uitzicht. Het begint hard te waaien. Kosmos helpt me om de tent provisorisch te maken, met het opzetten ben ik niet helemaal gelukkig, maar ben blij met de hulp dus ik laat het maar zo. Na het eten starten we met 9 man (inclusief de crew) een disco; erg gezellig! Als we eindelijk in bed liggen, begint het onwijs te regenen. Mijn tent staat al snel onder water, gelukkig lig ik op een scheef stuk en zakt het naar 1 kant.

Kyzyl Oy - Son Kul, 24 juli
Ik weet het opstaan te rekken tot het droog is. Laat de tenten nog een beetje drogen, door eerst te gaan ontbijten. De groep loopt ongeveer een uurtje vooruit op de bus en om 08.15 uur gaan we met de bussen erachter aan om hen weer op de pikken. In Chayek maken we een stop om inkopen te doen en wat rond te lopen. Her en der stoppen we langs de weg om benzine en diesel te kopen voor de bus. In veel gevallen staan er oude colaflessen gevuld of gaan we ergens achteraf bij een huisje uit smerige tonnen bijtanken. Alle officiële tankstations liggen er vervallen bij. Bij verschillende stops komt de groep terug met een grote verscheidenheid aan bloemen: edelweiss, gele klaproosjes, oranje- paarse- gele- of witte bloemen waarvan ik de naam ook niet altijd weet, gelukkig zijn er een aantal in de groep die er wel verstand van hebben.

De grote bus blijkt 2 van de 4 achterasbladen kapot te hebben en er moet rustiger gereden worden; maar hoe werkt dat op een stuiterende gatenweg van grind ?!

Ik heb een felle discussie met Zenja, ze stelt alweer de lunch uit. Om 14.30 uur hebben we nog niet gegeten. Ze wil vaart maken want ze moet spullen afgeven aan een andere groep die aan de andere kant van het Son Kul-meer zitten. Ik sta erop om direct te eten en dus wil ze ons met 19 man + Olga in een bus van 16 personen proppen. We staan in de harde regen (en onweer!) buiten te overleggen en besluiten naar de dichtstbijzijnde yurt te rennen om te vragen of we daar mogen eten. Uiteindelijk blijkt ook de yurt ietwat te krap voor de groep, maar ze vinden het geen van allen echt een probleem. Zenja gaat met Kosmos en Ybek op zoek naar de andere groep en ik laat de groepsleden die dat willen weer vooruit lopen nu de regen gestopt is. Ze vinden het geweldig; op de achtergrond het Son Kul-meer, verschillende yurts her en der op de heuvels en vele kuddes paarden en schapen. Verschillende mensen worden uitgenodigd om binnen te kijken en koumiss te drinken. Ze kunnen kijken bij het melken van de paarden. De hartelijkheid van de bevolking is echt geweldig.

Na het opruimen en afscheid nemen van de familie besluiten we direct door te rijden naar de overnachtingplaats, het regent ondertussen weer en we maken ons zorgen over de toestand van de grote bus nu we ook nog over de Kurtka-pas moeten. Het uitzicht is geweldig, Kosmos een voorzichtige chauffeur en om 19.00 uur kunnen we ons kamp opslaan. De zon komt weer langzaam door, het uitzicht op de groene bergen, de kruiden die een heerlijke geur verspreiden en het geluid van de rivier maken dat iedereen helemaal vrolijk is. We maken met 10 man een kampvuur. Ik heb in het donker een boom gevonden waaraan veel oud hout hangt. Als we echter overmoedig worden blijken een groepslid en ik op een gegeven moment aan een tak te hangen die nog wel groen is. We hangen slingerend boven de rivier, maar de tak breekt toch af. Onze scout die het vuur heeft aangemaakt, haakt af. Wij maken ons zorgen, is een levende tak verboden volgens het scouting-handboek?!

Son Kul - Tash Rabat, 25 juli
Om 07.30 uur ontbijt om de groep het idee te geven dat we niet iedere dag zo vroeg op moeten. De formule om ze zowel 's ochtends na het ontbijt en ergens in de middag vooruit te laten op de bus werkt geweldig, dus die houden we er in. We rijden door een grillig maanlandschap van zandbergen en langs de Naryn-rivier. Mannen op paardenkarren, oude bussen en zwaaiende kindertjes langs de weg. Daarnaast de begraafplaatsen waar hele bouwwerken zijn gemaakt voor de doden; de ene keer een yurt van ijzerwerk, de andere keer een soort van moskeetje. Omdat de Kirgizen een nomadenvolk zijn, begraven ze de doden langs de weg, zodat de doden het leven aan hun voorbij kunnen zien trekken en toch rust vinden.

Om 11.00 uur arriveren we in Narym. We laten de groep inkopen doen op de bazaar en willen daarna naar de bank om geld te wisselen (helaas die blijkt gesloten). Ondertussen is Sergey (baas van het agentschap waar we zaken mee doen) hier ook aangekomen om een aantal zaken te regelen; het permit van Ybek klopt niet voor de Torugartpas, de kapotte bus moet vervangen worden (hoewel vooraf ook al vaststond dat we hier zouden overstappen op een truckbus), het niet kloppen van de visa-gegevens. Leuke vent. Hij vindt dat ik me ietwat te druk maak als blijkt dat er geen truckbus komt maar 4 hele oude taxi's; 3 Lada's en een Wolga van 22 jaar oud! Dit komt omdat er op dit moment veel tourgroepen in Kyrgizië zitten (Koning Aap heeft er al drie!). Zenja en ik overleggen met concullega Marjolein van Baobab wie waar overnacht bij Tash Rabat om elkaar niet voor de voeten te lopen (dit zullen we nog vaker moeten doen, omdat we de komende dagen tot Pakistan, precies dezelfde route afleggen ...).

Ik neem afscheid van Kosmos en krijg een dikke zoen van hem, nog voor ik z'n fooi heb gegeven, wel een lief mannetje! Lunch loopt in de soep, maar Sergey biedt aan om op hun kosten in Narym bij een chaikhana te lunchen.Vervolgens gaan we naar de bank en onderweg. Omdat de auto's van binnen nogal stinken, laten we de groep nogmaals een stuk lopen, voordat we om 18.00 uur aan het begin van de vallei aankomen waar wij bij een familie zullen overnachten. Laten Olga en Zenja achter met de keukenspullen en rijden door naar de 14e eeuwse karavanserai (rustplaats, voorheen stonden op de Zijderoute om de circa 30 km deze rustplaatsen omdat dat de afstand is die een kameel op een dag aflegt). Hier staan yurts, lopen yaks en grote kuddes schapen. Helaas zijn er momenteel heel veel tourgroepen, terwijl we verder in Kirgizië bijna geen toerist hebben gezien.

We hebben geluk dat we beneden in de vallei bij de familie slapen, kunnen we morgen als eersten op pad om de grens over te gaan. Een aantal van de groep wil een half uur terug lopen voordat ze weer opgepikt worden door de bus. Een stel dat achteraan loopt wil het hele stuk doen. Ik besluit met hen mee te lopen als hekkensluiter en zo ook nog een beetje beweging te krijgen, de omgeving is geweldig. We lopen er uiteindelijk 2 uur over. Een aantal hebben toch weer tentjes opgezet, een groep van 8 zal in de yurt slapen en ik ga met een stel in het huis slapen.

Het avondeten vindt plaats bij de familie in huis. Als ik Zenja en Olga voor de groep bedank en een fooi geef (zij gaan morgen niet mee naar de grens!) wil de groep dat ze nogmaals een paar Russische liederen voor ons zingen. Uiteindelijk komt ook de man des huizes erbij en speelt op een traditioneel Kirgizisch gitaar-achtig instrument en zingt. De groep zal ook wat Nederlandstalig materiaal ten gehore brengen, maar er is niemand die ook maar 1 tekst kent. Ik doe samen met een groepslid de vogeltjesdans en dan gaan we maar snel slapen!

Tash Rabat - Kashgar (China), 26 juli

Ergens midden in de nacht moet ik mijn bed uit. Kom er achter dat ik me in mijn slaap 180 graden heb weten om te draaien. Een groepslid gaat met me mee op plaspauze, een geweldige sterrenhemel (heldere lucht, duizenden sterren, de maan en zelfs de melkweg is zichtbaar!), ondanks dat het toch wel koud is, is het geen straf om hier buiten de sanitaire stop te houden. Om 06.00 uur maken twee groepsleden me wakker, ze moeten lachen omdat ik me in mijn slaap naar de andere kant van de kamer heb weten te manoeuvreren ... Heb de hele nacht mijn draai niet kunnen vinden (ondergrond is erg hard) en ben veel aan het draaien geweest, zal de reden wel zijn. We ontbijten om 06.30 uur en zijn om 07.00 uur als eerste groep op weg naar de grens. Het afscheid van Zenja en Olga gaat gepaard met tientallen knuffels en Olga begint zelfs te huilen, één van de groepsleden kan niet tegen tranen en doet vrolijk mee.

Eindelijk zien we de marmotten, waarvan ik verteld had dat we ze veel zouden zien. Met hun dikke lijven proberen ze snel naar hun holen te rennen als ze ons aan horen komen. Eerste controlepost is al om 08.15 uur. Paspoorten inleveren, alle nummers worden genoteerd. Hier weet Sergey (met zijn 20 jaar legerervaring als Majoor) Ybek er nog door te praten (zijn permit voor de Torugart pas is verlopen) en mag verder. We rijden via de Tuz Belpas (3574 meter) een half uur lang langs het Chatyr Kul meer, rechts staan lange rijen palen met prikkeldraad, hier is het stuk niemandsland al begonnen. Een van de vier taxi's valt uit door motorproblemen (was al vaker gebeurd, maar ziet er niet naar uit dat het nu nog goed komt, gelukkig is er nu meer ruimte in de bus (doordat de keukenspullen er niet inzitten) en dus kunnen we wel verder.

Net voor de Kirgizische grens staat een tweede controlepost (09.50 uur). Hier mag Ybek niet verder en het wordt een kort en raar afscheid. Sergey rijdt de bus verder. We gaan het grote koude gebouw in, vullen formuliertjes in en wachten. Sergey is aan het overleggen (onze agent in Oezbekistan heeft mijn paspoortnummer vergeten en dat is er handmatig bijgeschreven, vervolgens kloppen er een aantal namen niet - dat volgens de Oezbeekse agent geen probleem is, maar Sergey heeft al zijn charmes, sigaretten, kranten en andere omkoopwaar nodig om ons bij het officiële paspoortenhokje te krijgen). Ik eerst, braaf sta ik voor het hokje. En nee, ik mag niet de groep op volgorde zetten van het visum wat wel nodig is, maar moet serieus voor me uitkijken het hokje in. Als ik mijn stempels krijg en door mag lopen, krijg ik een enthousiaste klap van Sergey, ik geloof dat we allebei erg blij zijn dat ik er door ben, nu is de rest een eitje. Ik beloof Sergey volgende keer 2 flessen wodka, voor nu geef ik hem alvast een Baltika biertje dat iemand in de groep over heeft. Later hoor ik van een van de groepsleden dat onze blijdschap ietwat heel enthousiast was; '”ullie stonden gewoon te springen van blijdschap”. Grappig, dat ik me er eigenlijk geen moment druk om heb gemaakt dat het niet goed zou komen, hadden we ons op dat moment wel druk om gemaakt. Als we naar buiten lopen moeten we weer onze paspoorten laten zien en als we in de bus zitten moeten we weer door een slagboom en onze paspoorten nogmaals laten zien.

We rijden vervolgens iets van 6 km door 'niemands land', toch zien we her en der nog een koppel schapen. Om 11.30 uur komen we bij de Ark op de Torugart pas (3752 meter) aan. Ik maak de lunch klaar, laat de groep een foto van de Ark nemen en vervolgens begint iedereen druk te roepen en te wijzen. Eén groepslid is de berg naast de Ark opgelopen met foto- en videocamera en is een bloemetje aan het filmen (hadden we die nog niet eerder gezien dan ?!), bovenuit een kijkpost komt een militair met geweer rennen. Ik schreeuw dat het groepslid onmiddellijk terug moet komen. Sergey komt tussenbeide en overlegt met de militair, weer sigaretten en sust de boel.

Om 12.45 uur komt het Chinese busje ons ophalen. Tijdsverschil met China is 2 uur, dus we zitten om 14.45 uur in de bus naar de 2km verderop gelegen Chinese controlepost. Wachten. Eerst wordt alle bagage van de individuele reizigers (gaan met vooraf geregelde taxi's, boeken worden ter controle meegenomen) en de lijnbus van Bishek naar Kashgar. Als wij aan de beurt zijn komt de Baobab groep ook aanrijden. Ik laat alle bagage uit de bus halen, paspoorten innemen, mensen achter de bagage staan en één voor één worden de tassen gecontroleerd. Van een groepslid wordt een boek meegenomen (Foreign devils on the Silk Road- Peter Hopkirk, noot Lode: geweldig boek!) en de controle van de paspoorten duurt lang. Om 15.00 uur komt een schattig lachend Chinees militairtje in de bus de foto's van de paspoorten met de gezichten controleren, krijgen we het boek terug en kunnen we eindelijk verder naar de 2 uur verder liggende echte grenspost. Mooie route langs een bijna opgedroogde brede rivierbedding. Op verschillende plaatsen zien we groepjes loslopende kamelen. Om 17.55 uur staan we eindelijk voor de slagboom bij de grens, de grensovergang van de lokale bus duurt lang. Geeft ons tijd om rustig de Chinese formulieren in te vullen.

Als de Baobab groep komt aanrijden, spreek ik met Marjolein (reisbegeleidster) af om samen in Kashgar wat te gaan eten. We mogen het officiële gebouw in, bagage van de bus. Een tweede formulier invullen. Formulieren bij een loket afgeven met paspoort. Doorlopen naar een tweede loket. Paspoort afgeven, naam noemen en doorlopen naar het 2e loket waar het paspoort wordt gestempeld en teruggegeven. Dan nog langs de douane, die voor de 3e keer onze gegevens noteert, de bagage door de X-ray machine halen en bij de deur nog 1x ons paspoort laten zien. Bij de poort hoeft alleen de chauffeur zijn papieren nog te laten en zien en we kunnen om 19.15 uur eindelijk echt op weg naar Kashgar. Om 20.30 uur staan we eindelijk in het Seman Hotel. Ik regel snel de sleutels en dat iedereen hier wat geld kan wisselen en spreek af om met 12 man om 22.00 uur bij café John's iets te gaan eten aan de overkant van de straat. Snel een aantal gerechten besteld en ook lekker douchen. Wat kan dat heerlijk zijn na 5 dagen en dan ook nog 24-uur per dag warm water! De boel wordt al opgeruimd als wij om 01.00 uur het terras verlaten. Ik moet mijn info-flappen nog schrijven en ophangen. Uiteindelijk rol ik om 02.30 uur in mijn bed.

Kashgar, 27 juli
Om 12.00 uur kom ik eindelijk buiten. Heerlijk uitgeslapen (lekker zo'n bed na 4 nachten op de harde grond) en even de was gedaan (in het donker omdat de stroom is uitgevallen). Ik ga naar John's Cafe om de financiële zaken af te handelen met Jenny (zus John), te internetten en mijn boekhouding bij te werken. Om 16.00 uur ontbijt ik met een bord dumplings! Als ik om 18.00 uur eindelijk het idee heb om naar de bank te gaan, komen eerst een aantal groepsleden en later Marjolein aangewandeld. Ik blijf dus hangen en later sluit een oud groepslid van Marjolein aan (dat je elkaar hier in Kashgar dan uiteindelijk weer moet tegenkomen!). Voordat ik om 00.45 uur naar mijn bed rol aan de overkant van de straat, komen eerst nog een paar groepsleden informeren of ik soms met de stoel/terras vergroeid ben. Ben inderdaad niet van mijn plek geweest, maar is wel heel relaxed om hier zo een dagje rond te hangen.

Kashgar, 28 juli
Pas om 10.30 uur opgestaan. Verschillende groepsleden bij John's gezien, uitgebreid ontbeten (kosteloos!) en daarna op het fietsje gestapt. Zo'n mooie ouderwetse zwarte herenfiets, met een mandje en grote Chinese bel, waarbij mijn knieën iedere keer even tegen het stuur komen. Eerst met een viertal bergbeklimmers opgefietst; leuke lui die bij het Karakuli-meer tot boven de 7.000 meter willen. Vertrekken ook maandag. Kijken of ik ze nog verder kan uithoren, want ik vind het toch wel een mateloos interessant onderwerp. Vooral omdat ze slechts 1 dag echt met stijgijzers zullen klimmen en de rest zal wandelen en klauteren worden ...

Ik kan weer eens geen langzaam tempo aanhouden, stop even bij Mao's standbeeld en raak in gesprek met Oddley (uit Urumqi), grappig mannetje die ik vanavond vast met z'n 3 Canadese vrienden op het terras bij John's zal terugvinden. Even door de oude stad gefietst en dan buiten Kashgar over de brede lanen die omgeven worden met populieren. Lekker even tijd voor mezelf. Vervolgens sjees ik weer terug naar John's en ga de rest van de middag mijn verslagen maar eens maken en internetten.

Gisteren na het emailen even tijd voor mezelf genomen op mijn kamer. Ik vind het leuk om nu in het Seman hotel te zitten; tijdens de Great Game zat hier de Russische consul, Petrovsky, terwijl Lode en ik 2 jaar terug in het Chini Bagh hotel zaten waar de Engelse consul McCartney destijds zat.

Daarna een rondje langs de cafés Oasis en John's om een paar groepsleden te spreken om vervolgens een rondje door de stad te maken. Het contrast tussen China en Kirgizië is ongelofelijk; zaten we eerst in de natuur, rust, schoon en groen, hier is het stoffig en zijn de geluiden overweldigend (hoewel voor Chinese begrippen valt het nog mee). Wandel naar de Id Kah moskee (15e eeuw, maar nog steeds actief, staat in het midden van de stad en maakt dat dit samen met de bazaar het centrum van de stad is). Als ik langs de zijpoort loop, komt er net een hele groep oude mannetjes, met baarden en typische oeigoer doppa's naar buiten. Achter hen zie ik de groene hoge populieren op de binnenplaats. Mooi contrast tegen de gele tegels van de moskee. Voor de moskee zitten mannen aan het begin van de avond rustig te praten. Vrouwen met de bruine doeken over hun hoofd, waardoor je amper kan zien wat de voor- of achterkant is. Naast de moskee een paar openlucht tv-kamers, tegen betaling mag je meekijken. Her en der ontstaan oploopjes, de ene keer een kwakzalvertje en de andere keer gewoon handel.

Af en toe word ik door een hard 'posh posh posh' door een berijder van een ezelskar aan de kant gestuurd. Ik loop langs het oude bassin (dat nu geheel droog staat), hele groepen mannen zitten hier te schaken, kaart te spelen of te gokken (was dat niet verboden door de islam?!). Als ik bij het terras van John's terugkom, zitten er twee van de klimmers, drink wat met hen en beloof nog naar het Chini Bagh hotel te komen (omdat ik dat Marjolein van Baobab ook had beloofd om rond een uur of 22.00 uur daar wat te eten). Ik 'stort echter van mijn hoeven' (de groep begint mijn uitdrukking al te kopiëren!), krijg een loopneus en voel me ziek. Dus eet ik wat met de 6 Belgen uit mijn groep en duik ik rond 00.00 uur mijn bed in.

Kashgar, 29 juli
Breng 's ochtends vroeg na het ontbijt de spullen van de groep naar de kluis en we gaan met het gratis busje naar de zondagsmarkt. Ik had voorgesteld om om 10.00 uur te gaan, maar de groep wil eerder omdat de Lonely Planet aangeeft dat je er vroeg moet zijn. Er is zelfs een groepje van 4 dat om 06.00 uur wilde, maar toen was het nog donker. Nu blijkt dat de markt nog op gang moet komen, de beestenmarkt is niet op de plek die ik gezegd heb, omdat de boel overstroomd is vannacht door een gigantische regenbui, waardoor een brug volledig is weggeslagen. Ik sukkel zelf een beetje rond, maak een paar foto's van ezelskarren, mooie mannetjes en kindjes maar voel me nog steeds niet lekker. De verkoudheid in combinatie met het vele stof, maakt dat ik bijna direct wil teruglopen.

Uiteindelijk zie ik dat de beestenmarkt verplaatst is naar de overkant van de rivier, moet echter nog op gang komen; schapen- en koeienkoppen liggen mooi gerangschikt in het zand. Koeien moeten anderhalve meter van een truck springen. Groepen schapen hangen over elkaar heen, mond open omdat ze weinig lucht krijgen (en waarschijnlijk al een dag geen water, omdat iedereen van ver komt naar de markt). Ezelskarren komen volgeladen met groente en fruit hier tussendoor laveren. Een ezel gaat een soort van slachthuis in. Een vrouw en dochter zijn de darmen aan het schoon maken. Mannen gooien ingewanden op een tafel voor de verkoop.

Ik loop door de oude stad, geheel van klei opgetrokken huizen met her en der mooie poorten met torentjes, terug naar John's. Ga de rest van de dag lekker rustig aandoen. Ga zo direct nog even een aantal zaken nalezen: morgen vertrekken we naar Karakuli, gaan we ineens van 1.200 naar 4.000 meter! Nu maar hopen dat niemand hier last van krijgt, want de nacht zal wel koud worden als we in de yurts overnachten. Het begin van de 1.200 km lange Karakorum Highway, langs Tashkurgan dat voornalijk Tadzjiek-gebied is. Zou het nog heerlijk vinden om wat langer in Kashgar te zitten en bij te komen/slapen, maar heb ook weer zin om verder te gaan.

Ik hang rond bij John's, voel me beroerd en ga op bed liggen. Als ik op bed lig, word ik wakker getrommeld door een groepslid ... Ik blijf 's avonds maar weer hangen met de 'harde kern' bij John's op het terras. Wel handig dat mijn rekening hier blanco blijft. Ongelofelijk de techniek staat voor niets. Mijn Libertel pre-paid kaart deed het niet in Kyrgizië en Oezbekistan, maar hier in China ben ik ineens mobiel! Nog mooier: de Chinese gsm-kaart (en opwaardeerkaarten) die ik van oud groepslid Henk kreeg! Raar idee dat ik hier in Kashgar zit en mijn mobieltje rinkelt! Geweldig om Lode te spreken en moeders. In die 2 weken is er thuis ook alweer zoveel gebeurd. Volgens mijn tafelgenoten kom ik stralend terug (even apart gaan zitten op een trappetje: ziehier de moderne toerist in China). Ik vind het dan ook een ongelofelijk fenomeen. Niet ingewikkeld weer naar de China Telecom, niet opletten welk tijdstip het thuis is, of vervolgens terug moeten omdat het netwerk overbelast blijkt, geen slechte verbinding, geen vrouwtjes achter de balie die eigenlijk niet mee willen werken. Ik lijk ineens helemaal niet meer zo ver van huis.

Tashkurgan, 30 juli
Om 08.00 uur ontbijt bij John's. Het is net een 'slap stick' waar ik naar zit te kijken. Iedereen wil iets anders bestellen en vindt het vervolgens raar dat het niet allemaal binnen 10 min. op tafel staat en dat het eitje niet tegelijk met de toast komt. We zitten niet voor niets in een andere cultuur aan de andere kant van de wereld! De ene dag kan ik beter tegen dit gezeur dan de andere dag. Bij vertrek controleer ik iedereen m.b.t. het inleveren van de sleutelpasjes. We missen er uiteindelijk nog steeds een. Blijk ik 'm zelf nog in mijn broekzak te hebben zitten ...

We stoppen bij de tombe van Kashgari (student die het eerste Turkse woordenboek heeft opgezet). Hier hebben we over de begraafplaats een mooi uitzicht over de Taklamakan woestijn en de witte toppen (rare combinatie ?!) van het Pamir gebergte. Wel grappig dat ik nog precies weet waar ik de mensen omhoog moet sturen, geeft wel een goed gevoel. Daarna een stop in het typische Uygurdorpje Upal. Hier zie ik de bergbeklimmersgroep weer, sta gezellig met ze te babbelen, koop een broodje en zit met de chauffeur een kop thee te drinken. Ik ben helemaal op mijn plek!

We rijden via de Ghez-vallei en -rivier. Brede bedding, waar we zien dat er pas nog veel water heeft gestroomd, maar waar nu een matig watertje loopt, daaromheen grillige bergvormen. We lassen een lunchpauze in, zodra we een koppel kamelen zien rondsjouwen. Toch niet verkeerd; uitzicht op de Kondur (7719 meter) daarvoor bruine en rode uitgesleten bergen, een weg die op diverse plaatsen door water is weggeslagen.

We rijden over een slechte weg door de Pamir naar de sneeuwgrens van de Kondur. Om 15.30 uur komen we eindelijk bij de Muji-rivier aan waar ik de groep heb beloofd een half uur uit te trekken voor het (naar beneden) wandelen. Het is koud, maar het uitzicht over de veelkleurigheid van de bergen, de rivier en de yaks maakt het de moeite waard. Om 17.00 uur komen we bij het Karakuli-meer (3700 meter) aan. Ik regel het avondeten. Hoef naar heel veel heen en weer gepraat geen 'gateway-entry' te betalen en controleer de yurts. Op handen en voeten kruip ik door de (toch wel muf ruikende) yurt, aftastend (regenwaterplekken) welke yurts wij uiteindelijk voor de groep zullen gebruiken. Ben blij dat we voor de Baobab-groep aankomen; wie het eerst komt, het eerst maalt!

Om 18.00 uur ligt een groepslid al enige tijd in haar yurt; kortademig (maar ze heeft normaal ook al een longprobleem), duizelig en heeft hoofdpijn ondanks dat ze al medicijnen heeft genomen. Laat haar rusten en breng later thee. In eerste instantie lijkt het beter te gaan. Besluit het nog even aan te zien hoe het verder gaat. Echter, een uurtje later is ze aan het overgeven. Nog een keer haar medicijn laten nemen en laten drinken. Heb moeite om haar situatie in te schatten; een lief mens dat altijd positief blijft en niet tot last wil zijn. Ik pak er toch mijn puntenlijst voor hoogteziekte 'ns bij en overleg met Marjolein. De groep gaat eten en manlief en ik lopen heen en weer tussen yurt en restaurant voor thee en wat rijst, en proberen zelf tussendoor ook iets naar binnen te proppen. Het gezicht van onze patiënt begint toch op te zetten en na een beetje thee, moet ze opnieuw overgeven. Ik overleg kort met de groep en chauffeur dat ik met patiënt en haar man naar een hotel in Tashkurgan (600 meter lager) ga, dat haar meer rust zal geven. Zelf wel een prettig gevoel dat ik hier een 2nd opinion aan Marjolein heb. Deze beslissingen vallen toch altijd zwaar, wat is het juiste moment, maak je je niet te snel teveel ophef en daarnaast draaien de mensen in eerste instantie zelf op voor de extra kosten die ze bij terugkomst kunnen proberen te verhalen op de verzekering. Ik regel een taxi, maar dat is hier ontzettend duur, die man heeft al een vracht dus moet vannacht ook nog terug. Maak afspraken met de groep waar we elkaar weer zullen zien morgen. Iedereen stelt zich flexibel op en vraagt me goed te zorgen voor onze patient.

Om iets voor 21.00 uur vertrekken we naar Tashkurgan, we moeten echter eerst nog over een pas, hier gaat het opnieuw mis en moet ze weer overgeven. Na een uurtje probeert ze, op mijn verzoek, weer water te drinken maar ook dat komt er weer uit. Om 22.15 uur komen we bij het Taskurgan Traffic Hotel aan. Gelukkig is er plaats. Ziet er uit als een prettig hotel. Ik controleer de kamer, check of er warm water is en geef ORS, rijst en bouillon om zo te proberen haar weer een beetje op krachten te krijgen. Suggereer een warme douche omdat ze rillerig is van de kou en laat ze rusten. Heb het idee de juiste beslissing te hebben genomen. Zo heeft ze in ieder geval gerust voordat we morgen over de Kunjerab pas (4700 mtr!) gaan ... Ikzelf lig na een warme douche nog steeds te rillen in mijn bed, had al eerder gemerkt dat ik koortsachtig was, nu na een hectische avond komt het ook naar buiten. Niet verkeerd om zelf ook even bij te komen. Wel een soort van schuldgevoel naar de groep. Zij liggen nu in een vochtig koude yurt onder zware (stinkende ?!) dekens en moeten zich in het meer wassen. Realiseer me wel hoe belangrijk mijn inschatting hierbij is. In eerste instantie wil je niet te paniekerig reageren, maar wat gebeurt er als je niet reageert ?!

Gulmid, 31 juli [Pakistan)

Tref de patient aan de ontbijttafel. Ze vond dat ze zich moest vermannen ... Ze voelt zich nog steeds duizelig en heeft tintelende vingers, maar ORS en beetje rijst is nog binnen. Om 10.00 uur wacht ik de bus op aan de weg. Ze komen echter pas om 11.15 uur. De rest van de groep heeft zich goed gehouden aan het meer. Een klacht (altijd dezelfde persoon!) over geen beddegoed. Ze had mij echter niets gemeld toen ik extra sets aan het regelen was en het dichten van de daken. Ze wilde niet lastig zijn, maar loopt nu wel binnen de groep te klagen. Nogmaals gemeld dat ze in zulke gevallen direct langs moet komen of er zelf om moet vragen. Nu had ze met haar man alles gedeeld ... Nog 2 gevallen van ietwat ziek, maar geen hoogteziekte-verschijnselen.

De douaneformaliteiten duren een uur. We rijden naar de Kunjerab-pas, om en om met de Baobab-groep. Wij met 19 man in 1 bus en zij met 21 man en gids in 2 bussen. Wij worden baldadig en gooien met sneeuwballen. Ik stel op de pas (15.50 uur) nog een sneeuwballengevecht voor, maar ben bang dat ik als enige ingepeperd zal worden, dus maak me uit de voeten. Ik had een groepsfoto voorgesteld maar de groep is niet echt enthousiast. Baobab wel, dus maak ik braaf met 15 camera's een plaatje. Omdat het 'moet' van elkaar gaat onze groep ook. Ik maak ze en onze patient zit ziek in de bus (juist de pas en de afdaling breken haar weer op) ... dus echt compleet is het niet. Pas om 18.00 uur bij de Pakistaanse controlepost en de ingang van het natuurpark. In eerste instantie moet ik ook betalen, maar weet me er weer uit te kletsen. Marjolein die na me komt, maakt hier handig gebruik van. We krijgen bericht over oponthoud 20 km voor Sust (al eerder iets over gehoord, maar erop gegokt dat dat wel voorbij zou zijn als wij daar zouden arriveren ...) 18.30 tot 21.30 uur wachten bij de landslide waarmee ze deze ochtend vanaf 07.00 uur (local time) al aan het werk zijn. Grote sjofels proberen van twee kanten af de weg vrij te maken. Weer wordt er gefloten. Snel alle werklui weg. Weer vallen er grote stenen en gruis naar beneden. De groep staat er uren naar te kijken; ik begin me zorgen te maken. Te kleine bus om in te slapen voor 19 man, geen slaapzakken en matjes. Geen eten en drinken genoeg bij ons ... Ik vul de lege waterflessen met bergwater en gooi er zuiveringstabletten (4 uur inwerktijd) bij.

Ineens staat Mubarak (partner van contactpersoon Karim) voor mijn neus. Hij is rennend deze kant opgekomen. We zijn direct de grootste maatjes (mij iets te) maar gaat wel regelen dat we snel op pad kunnen als de weg wordt vrijgegeven. We staan als eersten klaar om lopend langs het probleemgebied te gaan. Nog een half uur wachten, want er komen nog steeds grote stenen naar beneden. Ook achter ons begint aan de overkant van de rivier een landslide. De weg lag ook al vol met stenen, de afgelopen weken is er veel regen gevallen, waardoor de wild gerangschikte stenen op de rotshellingen los komen te zitten. Als je naar het patroon in de overhangende rotsen kijkt heb je ook het idee dat als je 1 steentje weghaalt de hele boel instort. En dan gaat het ineens heel snel. De werklui zwaaien. Van 2 kanten rennen mensen langs het vallende gruis, trucks/bussen en auto's gaan als een gek om elkaar heen. Ik laat de groep gaan (niet echt gerustgesteld, wat als ... ?!) en volg later, als ik zeker weet dat iedereen is gegaan en de bus ook volgt. Stenen schieten langs me heen, voel me opgejut door de auto's achter me. Complete chaos. Probeer de groep bij elkaar te houden. Natuurlijk moeten er weer 2 een foto maken (alle tijd al voor gehad!). Geef een paar schreeuwen dat iedereen bij elkaar moet blijven, vind onze bus en laat iedereen snel instappen zodat we voor de grote hausse bij de paspoortcontrole zijn. Zie ondertussen Mr Shah, die ik nog van 2 jaar geleden ken, schud de hand en ren door. Heb Mr Karim en de Paki-busjes gemist, maar die zien we wel in Sust. Groep vond het een waar avontuur, maar wat als ze geraakt waren door een steen ...?! Raar gejakker van allerlei voertuigen naar de grens.

Bij de grens moet ik alle paspoorten inleveren aan 'tja wie eigenlijk' die meldt dat we ze morgen weer kunnen ophalen (meld de groep dat dit een lokaal grapje is, niets blijkt minder waar!) en moeten doorrijden voor bagagecontrole. Op de immigration-parkeerplaats is het ook een chaos. Mensen die zich afvragen of ze hun paspoorten wel terugkrijgen die ze 1 km verderop hebben afgegeven en hoe. Geen bordjes of iets. Enkel donkere Pakistani die ons donker aan staan te kijken. Ik ren als een brave hond achter Mr Karim aan (zoals het hoort, Mr Karim is hier een gerespecteerd man). Word aan verschillende belangrijke mannen voorgesteld (nergens een Paki-vrouw te zien), knik braaf om een soort van nederigheid ten toon te spreiden. Ik word door een Paki omver gelopen, waarna hij constant geintjes met me maakt, omdat ik voordring. Daarnaast probeert Mubarak erg zijn best om bij mij in de smaak te vallen en al gauw heb ik de man van de bagagecontrole ook om de vinger gewonden met de woorden 'ladies first'. Ook de 'head immigration' is nu een vriend van mij. Hij knikt mij af en toe een bepaalde richting op die ik braaf volg en mag voor alle anderen in een apart kamertje met Karim onze paspoorten laten stempelen. Er proberen nog meer mensen binnen te komen, maar die maken geen kans. Wel moet ik bij iedere stempel goedkeurend knikken, doe vrolijk mee met alle geintjes. Noem voor de zekerheid een paar keer mijn 'husband' die ook naar Pakistan komt en kom een uur later weer bij de groep. Zij vinden het echter geweldig dat ik als enige vrouw daar rondhobbel en als eerste de paspoorten gestempeld heb weten terug te krijgen. Ach, de hulp van Mr Karim doet veel en vrouw zijn in Pakistan heeft ook zijn voordelen (tja, hoe zit het nou ook al weer met mijn nederige strategie die ik me voorgenomen had). Op naar Gulmid, waar we om 00.30 uur aankomen = 21.30 uur locale tijd. Een lange dag en ben moe. De discussie over hoe het eten eruit moet zien kan me gestolen worden, dus kap ik het af onder het mom van 'set meal' of regel het lekker zelf. Normale maaltijd kost 280 roepies en ze kunnen het hier krijgen voor 150 roepies (waar hebben we het dan nog over!). Bespreek kort de dag van morgen. Ben te moe om het programma voor Pakistan met Karim te bespreken, komt morgen wel. 03.30/00.30 uur eindelijk op bed. Ik lig met nog een stel in het Silk Route Hotel (geen verkeerde keus; schone kamer, schone badkamers) rest zit in Tourist Inn.

Karimabad, 1 augustus
Ik begin aan het ontbijt met Karim de planning door te nemen voor de komende dagen. De groep druppelt binnen om 10.00 uur voor het ontbijt. Ben blij dat ik hen 'verplicht' laat bijslapen. De stemming is vanochtend een stuk beter. We zetten alle bagage om 11.00 uur in 1 kamer en vertrekken naar het punt waar we gisteravond de Pasu-gletsjer en Pasu-cathedral al in het maanlicht hebben gezien. De groep is relaxed en geniet van het uitzicht. Mijn lokale outfit shawal gamiz (letterlijk hemd en broek) valt (vooral bij de dames) goed. Ik word zelfs verschillende malen gefotografeerd. We gaan terug richting Borit-meer, maken een steile klim van ca 30. minuten. We rusten uit op de veranda van de lokale lodge, regelen de lunch die pas over een uur klaar zal zijn en gaan zwemmen met 9 man. Ik ga zelf niet verder dan mijn benen, dat zwemmen is niet echt aan mij besteed, de rest spettert er vrolijk op los. Mijn benen en sandalen blijven de rest van de dag onder de zilt van het zoute water zitten ... We eten lokale yak-kaas-soep (en ja, het smaakt zoals het klinkt!) en vervolgens vegie-curry en dal met rijst en chapatti. Om 15.00 uur slenteren we weer naar beneden (ik neem met Karim de short-cut, springend van steen naar steen, maar moet nog rennen om hem bij te houden - hoe oud is die man ook alweer ?! 60/70 ?!).

Vervolgens komen we bij de hangbruggen over de Hunza-rivier. De een is al helemaal kapot, de ander heeft om de 30 cm een plankje in/op staaldraad. Een enkel plankje is al gebroken ... weer een ander kraakt vervaarlijk. Na een paar stappen ga ik terug onder het mom van, 'er komen een paar lokalen en dat is mooi voor de foto's'! Daarna wordt het druk met groepsleden en blijf ik stoer zitten kijken onder het mom van 'did that, been there' (of durf ik gewoon niet?! Ik meld aan de groep dat ik dit al eens gedaan heb...). De groep schiet mooie plaatjes. Vandaag doen we een stuk dat toch wel valt onder het mooiste traject van de Karakorum Highway (KKH) en ik heb mijn camera niet mee! Terug naar het hotel, bagage halen (17.00 uur) en op weg naar Karimabad. We stoppen bij rock-carvings en het uitzicht op Ultar en Altit-fort. Ons hotel heeft eerst geen water, dan alleen zwart en dan alleen nog bruin koud water; helaas wordt de kleur van het water niet beter. In heel Hunza is er gletsjer water ... dat was ik helaas vergeten of had ik dat iets te ver geromantiseerd. Het gletsjerwater geeft niet echt een schoon gevoel en we blijven hier nog wel 3 nachten. Ik bespreek excursies voor de komende 2 dagen met de groep en eet met 16 man in het hotel.

Het heeft ruim een week geregend en dus gesneeuwd hoog in de bergen. We zien een lawine op berg bij het Borit-meer en bij aankomst in Karimabad een landslide achter Baltit-fort. Veel groepen/bussen hebben vertraging daardoor opgelopen. Wij hebben echter stralend weer (niet heel erg warm of houdt die shawal gamiz dan toch warmte tegen?!)

Karimabad, 2 augustus
Om 05.36 uur wakker. Wil me nog lekker omdraaien als ik bedenk dat ik mijn wekker (alweer ?!) verkeerd heb ingesteld: 06.45 ipv 05.45 uur. Ga er dus maar uit en sta binnen 10 min. buiten. Mr Karim is al wakker, Evert en Jean komen even later ook binnen. Gisteravond alvast toast en gekookte eieren besteld, anders duurt het toch maar te lang. De heren ontbijten echter nooit zo uitgebreid en dit zware ontbijt zal de rest van de reis nog tegen me gebruikt worden 'de eieren van Annet'. Iets voor half zeven vertrekken we met hulpje Hassan als gids naar Ultar-meadows en/of -gletsjer. De klim binnen Karimabad begint direct al goed. Zuchtend en steunend (vnl over de eieren) gaan we stijl omhoog naar het Baltit fort, voordat we aan het echte werk beginnen. We wandelen de kloof in en 'moeten' vervolgens 3 uur lang over rotsblokken stijl omhoog klauteren. Het uitzicht is geweldig; achter ons Rakaposhi wit blinkend in de vroege ochtendzon. Daarvoor Baltit-fort en de groene (populieren en fruit-)bomen. Voor ons Ultar 1 en 2 wit afstekend tegen de rotsbergen die er omheen staan. De zwart/grijze gletsjer loopt tot halverwege de kloof.

Het klauteren over de stenen is een aanslag op de benen, afzetten en bijhalen; natuurlijk wil ik niet onder doen voor de mannen. Eerst nog voorop met Hassan en later (onder het mom van er moet iemand bij de laatste blijven) met Evert achteraan. Tegenwoordig zijn er herdershutten waar je wat kan drinken. Lady Finger restaurant is een ware oase. 1. omdat we weten dat het slechts 15 min. verder is naar de 'verse' gletsjer 2. groene weide, tentje, cola, koekjes. We rusten even onder een soort van rieten parasolletje en gaan de laatste 15 minuten verder. Daarna liggen we een uurtje onder de parasol voordat we weer naar beneden gaan. Van steen tot steen springend, af en toe wegglijdend op gruis. Een keer zit ik plots op mijn gat (ook wel poep door onze belgische groepsleden genoemd) en beweer snel dat dit een goede fotostop is ... We komen een paar koppels met volle bepakking tegen - veel te laat vertrokken, nu schijnt de zon vol in de kloof en is het een behoorlijke temperatuur.

De mannen nemen de makkelijke route hoog langs het irrigatiekanaaltje aan de rotswand. De ervaring van 2 jaar geleden nog vers in het geheugen; hoogtevrees. Ga ik dezelfde weg terug als we gekomen zijn. Omdat ik weet dat dit langer zal zijn, leg ik het af en toe rennend af. Loop in een landslide van zand en gruis ... een grote stofwolk! Maar na de Kunjerab-pas doet het me niet zoveel. Mubarak en Mr Karim zitten ons in het hotel op te wachten. Mubarak wil dat ik vanavond kom feesten. Onder het mom van 'we gaan naar Eagles nest' wimpel ik het idee af. Pakt nog even m'n hand vast en zegt dat ik daarna moet komen, want ik ben toch veel leuker dan al die arrogante tourleaders die er verder hier komen ... Ga douchen en ga aan de boekhouding, krijg het niet kloppend en ben chagarijnig. Beland uiteindelijk met een paar van de groep in Cafe de Hunza aan een bak koffie, om er vervolgens achter te komen dat ik een rekenfout vakkundig heb doorgezet in de hele lijst ...

Om 17.00 uur vertrekken we met jeeps naar Eagles' Nest voor een goed uitzicht op de zonsondergang op de omliggende bergen; Rakaposhi, Diran, Golden Peak. Tocht vindt de groep geweldig (doet ook stoer aan). Ik zit op een grote rotsblok lekker achteraan van mijn rust te genieten (mijmerend dat ik hier 2 jaar geleden met Lode zat ...) als een Koreaan mijn rust komt verstoren. In slecht Engels babbelt hij wat, moet verschillende keren met hem op de foto en gelukkig taait hij na een half uurtje af. Om 19.00 uur houden de meesten het voor gezien (het mooiste moet nog komen!) en gaan alvast naar het restaurantje waar we zullen eten. Als ik even later met de organisatie-paki-boy omhoog ren (moet toch kunnen na zo'n klimdagje) om de anderen te halen, liggen mijn longen er bijna uit. Gelukkig bij de paki-boy ook! Het uitzicht is geweldig een felblauw/zwarte lucht, waarbij het maanlicht de witte bergtoppen helder wit laat afsteken. Merk zelf dat ik bij opstaan al wat stijver ben van het lopen, zal morgen wel een spierpijntje worden!

Het eten is voor zoveel roepies helaas matigjes, maar de stek is leuk. We zitten nog even op het dak naar Ultar te kijken en krijgen van een paar groepsleden les in sterrenkunde (ik weet nu ook waar Mars staat!). Om vervolgens weer een uur terug in de jeep te zitten, wat volgens de meesten het leukste aan de avond was (wat de een geweldig vindt aan het uitzicht, vond de ander dat hij het al eens mooier had gezien ...). Waarbij een Belgisch groepslid Koning Aap de suggestie doet om bij het kledingadvies ook een sportbeha (of goed ondersteunende beha) op te nemen omdat dat geschutter in bussen en auto's funest kan zijn.

Karimabad, 3 augustus

Om 08.30 uur zit ik met de eersten aan het ontbijt. Anderen komen een kwartiertje later. Het duurt even voordat ze kunnen bestellen. We zullen om 09.30 uur naar Hoper-gletsjer vertrekken. Ik loop nog even naar mijn kamer. Een groepslid komt helemaal over haar toeren langs; 'we moeten al weg en ik heb mijn eten nog niet gehad'. Waarom overkomt dit toch altijd dezelfde ?! Ik heb hier in Karimabad speciaal een van de betere kamers aan haar en degene van de hoogteziekte gegeven, zodat iedereen weer even bij kan komen. Ieder ander zou zelf het een en ander oplossen, maar hier moet ik weer inspringen. Als ik in het restaurant aankom, staat het eten al op tafel. Geef aan de rest van de groep aan dat we dus even wachten tot iedereen klaar is met eten ...

Ook de douche (mag het zo heten ?!) geeft problemen. Ergens in het dorp was er iets kapot, dus de eerste avond heeft niemand goed en warm water. De volgende ochtend, overdag en 's avonds word ik veelvuldig aangesproken op 'geen warm water', maar altijd door dezelfden. Blijkt uiteindelijk dat ze de warm en koude kraan niet goed hebben gemengd ... Leuke tocht met de jeep naar Hoper. Bergen. Groene valleien. Kinderen die 'hello' of 'bye bye' roepen. Veel (heel veel!) abrikozen, in bomen of drogend in de zon op het daken van de huizen. Populieren en zandwegen. Stiekem hangen er 3 meeliftende jongetjes achter onder de jeep. Ik bekijk hun lachend, het heeft wel iets vrolijks op zo'n mooie dag als vandaag, rustig zittend in een jeep en een soort van gefluister achter ons. 'You're good' is een opmerking als ik er niets van zeg tegen de chauffeur.

We gaan met een gids op pad naar de gletsjer. Een hele meute jongens loopt mee. De groep raakt ietwat geïrriteerd. Ik regel met de gids dat de rest wegblijft en dat er 3 meegaan als hulpjes. We klauteren over de morenen (grote stenen) die aan de zijkant van de gletsjer liggen en lopen een uurtje over de gletsjer. Heerlijk fris windje komt er hoog van de bergen en over de gletsjer, mooie vergezichten; van het zwart grijze gedeelte onderaan de gletsjer naar het hoger gelegen verse witte gedeelte. In de hete zon klimmen we weer omhoog. Raar dat het op de gletsjer zo heerlijk koel kan zijn en dat dat nog geen 10mtr ernaast niet meer voelbaar is. De gids beweert dat ik een goede/leuke groep heb. Daarbij aanvullend dat, natuurlijk, 'een goede gids een goede groep heeft' Mijn dag is goed! We lunchen boven en de groep koopt enthousiast souvenirs. Als we met de groep de lijst van 'geboortestenen' doornemen en vaststellen dat voor mij in de maand februari de amethist 'de' steen is (staat voor eerlijkheid!) heeft Mr Karim op de een of andere manier het Nederlands toch verstaan. Ik krijg even later een mooie geslepen amethist kado! Moet wel beloven deze wel op mijn huid te dragen als ik er een sieraad van laat maken (anders heeft de steen geen werking!). De groep is helemaal enthousiast, volgens kenners heb ik 'een hele goeie' gekregen. De rest van de tijd ben afwezig omdat ik allerlei ontwerpen aan het bedenken ben voor mijn ring. Een heerlijk ritje terug in de open jeep. De zon wordt af en toe bedekt door een paar wolken.

Begin van de avond probeer ik in Cafe de Hunza (geweldige plek!) onder het genot van een espresso en hunza-walnut-cake mijn boekhouding te doen. Al snel raak ik afgeleid en in gesprek met een 3-tal backpackers. Maak uiteindelijk verschillende optelfouten, die ik enthousiast blijf doorberekenen, moet opnieuw beginnen maar heb wel een leuke middag. Een groepje heeft een traditionaal hunza-maal geregeld in Ultar-restaurant. Ik ga samen met Mr Karim mee, lekker op het dak met in het donker uitzicht op de sterrenhemel en de lichtblauwe Ultar die mooi oplicht door de maan. Ik vind echter alleen de chap suura (soort van hunza-pizza) echt lekker en bedenk me dat dat verder niet uitmaakt omdat ik toch gratis maal had geregeld bij de eigenaar.

Gilgit, 4 augustus
Vertrek naar Gilgit. Raad de dames aan zich gepast te kleden; sjawl om, armen bedekt, wijde kleding. Als er ergens geen vrouwen op straat lopen dan is dat in Gilgit! We hebben een nieuwe bus, nieuwe chauffeur Umar (ouders komen uit China, hij is een Uyghur) en een nieuwe gids Mir Alam. Hassan zal als hulpje verder meereizen, maar Mr Karim zal vanuit Gilgit direct naar Islamabad vliegen. Toch raar, maar ze lijken verder van ons af te staan dan Mr Karim en Hassan. Onderweg stoppen we een aantal keer; uitzicht op Diran Peak (bijna 7000 meter) net als 2 jaar geleden, komen er nu ook kinderen aangerend en je vraagt je af wie er meer aandacht krijgt; de kinderen of de berg?! Rakaposhi-viewpoint waar we een kopje theedrinken en waar ik een mooi houten kopie van een Bedford-truck vind. Shopeigenaar Muhammed Ali (ja ja, zo heten ze allemaal) loopt me te paaien; vindt dat ik van mijn husband moet scheiden en met hem moet trouwen, want hij is steenrijk en al langer op zoek naar een westerse vrouw. De Paki-truck is veel te duur voor mij, maar een groepslid vindt het geweldig en gaat er mee aan de haal ... hmmm, ben teleurgesteld. Maar mijn goede (nieuwe) vriend Ali vindt dat hij mij een kadootje moet geven. En ach, ik begin het te leren (en vooral vandaag na de teleurstelling) laat ik het maar zo en laat de 'gift'-armband om mijn arm !

We kijken nog even bij het punt waar de Karakorum de Hindukush verder omhoog duwt. Grappig dat je ernaar kan kijken en niets ziet! Maar nog steeds oefent het Indiaanse continent druk uit, waardoor de bergen alleen nog maar hoger zullen worden! Het Karakoram-gedenkteken (soort van drilboor) is nu een soort van netjes aangelegd parkje geworden met een Pepsi-verkoopstalletje. Zelf vind ik het allemaal wel gesneden en koop een aantal zuurtjes voor mezelf. De groep staat als een gek de 'versierde' Bedford-trucks te fotograferen; van buiten en binnen! Ik doe daar dus mooi niet aan mee en sta stoer toe te kijken hoe al die toeristen naast elkaar staan de 'knippen'!

In Gilgit checken we eerst in, om vervolgens naar een Buddha-carving te gaan. Hoog in de rotswand is een mooie vrouwelijke boeddha gekerfd. Hoe ze daar ooit zijn gekomen (en dan ergens begin van de jaartelling) mag Joost weten, maar het is een mooi plaatje. Een paar lopen met Hassan terug. De meesten laten zich afzetten op de bazaar. Vanwaar ze met Suzuki's (kleurig versierde karretjes met een bakje achterop waar een paar bankjes in zijn gemaakt. Meestal hangen er nog meer mensen op en achter) voor 5 roepies terug kunnen naar het hotel. Ik wil internetten omdat moeders vandaag jarig is en het alweer erg lang geleden is dat ik überhaupt mijn mail heb kunnen checken. Eerst in het hotel van Mr Karim, lukt niet. Dan naar een nog verder uit het dorp liggend cybercafe. Achterop in de Suzuki, alleen mannen. Niet echt een comfortabel gevoel; ik word van top tot teen bekeken, ondanks mijn shawal gamiz met hoofddoek die mijn gezicht grotendeels bedekt en dat Mir Alam en Mr Karim me 'brengen'. Het is direct gedaan met mijn goede humeur. Moet eerst een uur (!) wachten voordat ik aan de beurt ben. Vervolgens duurt het een half uur (!) voordat Hotmail is opgestart. En nadat ik een kwartier (!) zit te wachten voordat de 'compose'-mail is geopend, net voordat ik mijn mail kan verzenden, knalt de stroom eruit (en dat gebeurt hier vaak in Gilgit en ook nog voor langere tijd). Ik heb het gehad, moet terug naar het hotel omdat daar met de groep is afgesproken ...

Ik besluit geen taxi te nemen, maar mijn boosheid eruit te lopen. Stom. Natuurlijk hier zijn geen vrouwen op straat en zeker niet als het donker is ... die blik van de mannen volgt je overal! Vervolgens, staan er mensen te dringen voor mijn kamerdeur omdat ze water willen kopen van Mr Karim (staat dus op mijn kamer!) ... We gaan naar een lokale uitspatting. Daar waar de lokale mannen 1 keer in de week 's avonds rondhangen, eten, muziek maken en dansen. Unieke kans (vind ik!). Helaas, vindt de groep dat het te lang duurt voordat het eten op tafel staat, zit er lamlendig en lacherig bij. (De stroom valt nog een paar keer uit en dan werkt de versterker niet. Vind ik wel zo prettig ... daarnaast is het volle maan, veel sterren en dan klinkt de muziek (fluit en trommel) toch mooier als het wat zachter en origineler is). En wil vertrekken voordat het dansen begint. Ik heb het helemaal gehad! Regel je iets unieks en weten ze het niet te waarderen. Vandaag bedacht ik me dat ik een leuke makkelijke groep heb. Te vroeg gedacht dus of ligt het aan mijn slechte humeur?! Als ik 's avonds in slaap val met het rinkelende geluid van de belletjes van de voorbijrijdende trucks, bedenk ik nogmaals dat het noorden van Pakistan een mooi gebied is.

Besham, 5 augustus

Vertrek naar Besham - 330 km verderop. Eerste stop is bij het punt waar de Indus en Hunza-rivier bij elkaar komen en daardoor (de rivieren scheidden de bergen) ook direct het 3 gebergtepunt is van de Karakoram, Hindukush en Himalaya. Hier bedenk ik mij dat de reis toch maar even 5 van de hogere bergketens in de wereld 'aandoet' (eerder al Pamir- en Tien Shan-gebergte). Iets waar ik van mezelf toch niet zomaar overheen mag stappen en even bij stil moet staan. Als dat nog niet genoeg is, stoppen we even later bij Talichi; viewpoint op de Nanga Parbat (8125 meter). Het meest westelijke gedeelte en begin van de Himalaya. Mijn humeur is nog steeds beneden nul, maar ik krijg een arm om me heen van een groepslid. Ze meldt dat ze het zo leuk vindt dat ik temperamentvol ben en dat het duidelijk is dat ik even wat tijd voor mezelf nodig heb. Ik krijg een spontane kus en ze laat me verder alleen. Vond ik zo lief dat mijn humeur op slag beter is.

We hebben nog een paar stops bij boeddhistische rotstekeningen en verschillende dorpjes voor thee en lunch. Vervolgens krijg ik een meningsverschil met de gids. Waarom weet ik niet, maar op de een of andere manier had ik al een voorgevoel; waarom moest ik anders wel 5x met hem de planning van vandaag doornemen?! Op de vraag 'we stoppen in Pattan en dan krijgt de groep de gelegenheid daar rond te lopen en dan pikken we ze aan het einde van het dorp weer op' wordt braaf 'ja' geantwoord. Nogmaals 'we stoppen in Pattan en niet in Dubair', wordt weer braaf 'ja' gezegd. Dus niet. Ik zie Hassan al schichtig omkijken als we 'gewoon' door Pattan heenrijden. Ik vraag Mir Alam waarom we niet stoppen. 'No no, later'. Goed zal wel, maar het dorpje is klein, we zijn ondertussen de oude wijze mannen die op een charpoy (bed van geknoopt touw) zitten al voorbij, en voor we het weten zijn we het dorpje voorbij. Ruim na het dorp stoppen we. De groep kijkt lachend naar mij, omdat de irritatie duidelijk van mijn gezicht te lezen is. 'Hier is een mooi viewpoint op het dorp', aldus de gids. Niemand stapt uit, want het uitzicht valt tegen. Dat is mooi want ik wil even een praatje maken met onze gids buiten de bus ... Geen stop in het dorp omdat dat te gevaarlijk is volgens Mir Alam. Felle discussie, uiteindelijk alleen maar omdat hij 'ja'-zei en 'nee'-doet. Hassan en de chauffeur vallen mij later bij dat het niet gevaarlijk is en we gaan op voor Dubair om het daar opnieuw te proberen. Later hoor ik van de groep dat ze het jammer vinden dat ze niet kunnen liplezen, omdat ze het gesprek voor geen goud hadden willen missen. In Dubair regelt Mir Alam een politieman die met de groep moet meelopen, wat onzinnig en belemmerend is, omdat de locale mensen ontzettend aardig zijn.

Onderweg maakt de groep elkaar gek met het idee dat de chauffeur slaperig is, tot 3 keer toe gilt iemand dat of de chauffeur slaapt, of vergeet te remmen ... ik sta versteld van mezelf als ik als een kleuterleidster de groep toespreek dat het nu afgelopen moet zijn met dat kinderachtige gedoe en dat ik hem in de gaten houd! In Besham zal Mir Alam ons meenemen naar een van de vele wapenwinkels die hier te vinden zijn (dicht bij Afghanistan, de smokkel viert hier hoogtij!). Ook hier maakt hij zich er makkelijk van af ofwel loopt hij de boel te saboteren, de stroom valt uit en hij beweert dat de meeste shops al dicht zijn. Ik neem voor de verandering maar weer het voortouw en sleep de groep naar een shop die ik al op de eerste de beste hoek van de straat zie. De groep heeft later een mooie opmerking: toevoeging van locale gidsen is 0 en ze nemen alleen maar ruimte in onze bussen in, volgende keer gewoon thuislaten! Ik kan het niet beter verwoorden!

Madyan, 6 augustus

Vandaag vertrekken we naar de Swat-vallei. Hier heb ik me op verheugd; rust in een mooie groene omgeving! Slechts 65 km, maar toch zijn we 5,5 uur onderweg; Eerst krijgt de bus onderweg naar de Shangla-pas (2140 meter) een klapband. Ik laat de groep de benen strekken door ze vooruit te laten lopen i.p.v. ze te laten wachten. Leuk; een schooltje die net pauze heeft. De kinderen laten zich gewillig fotograferen met hun 'leitje' in de hand, petten op de hoofdjes, brutale snoetjes. Een paar verlegen meisjes blijven op afstand staan. Mooie opvulling van de tijd, niemand die klaagt. Ook na de pas lopen we een half uurtje naar beneden, vandaag hebben we de tijd dus moeten we het er maar van nemen. Vandaag speciaal naast Mir Alam in de bus gezeten, geprobeerd de verstandhouding weer een beetje op te vijzelen. Lukt aardig, leg nogmaals onze uitgangspunten uit en we maken grapjes over en weer. Kost wel veel energie.

We overnachten in Madyan, terwijl ik zelf 2 jaar geleden in Miandan ben geweest. Ik ben dus benieuwd naar het dorp en het hotel. Geweldig hotel; kamers met veranda, mooie groene tuin met bloemen, statige engelse eetkamer met daarnaast een televisiekamer en aangrenzend een veranda aan de rivier. Met een groep gaan we wandelend naar een 'trout-fish-resort', waardoor we eerst over de bazaar lopen en later langs kinderen spetterend in het water, verschillende mensen die houtbewerken of andere ambachten uitvoeren. Helaas wil de overheidskwekerij niet meer na 14.00 uur visvangen (?!) dus gaan we naar een privé kwekerij. Niets spectaculairs, maar nu heeft de groep wel het idee dat ze hun eigen vis hebben gehaald. Ik laat 's avonds naast het 'standaard' bakken van de vis, de helft tot een fish-curry maken. Heerlijke avond. Een aantal gaan daarna kaarten. Ik speel met een groepje scrabble; met de hulp van Jolanda en Cupi weet ik met grote overhand te winnen! Als ze vragen of ik nog een spelletje wil doen, antwoord ik snel 'nee', veel beter kan toch niet meer.

Madyan, 7 augustus
Wat zo goed begon ... De meesten willen naar Bahrein, een dorp 8 km verderop, om te shoppen. Uit vele berichten hoor ik dat je goed kan teruglopen en stel de groep voor dat we te doen en dat men anders zelf met een Suzuki of taxi naar het hotel terugkomt. Dat laatste missen er een paar en die beginnen in Bahrein te klagen waarom ze niet met de bus terug kunnen, hmmm .... waarom was ik niet gewoon in het hotel gebleven om te rusten zoals ik eerst wilde?! We spreken af om 1,5 uur rond te lopen en daarna samen met Hassan en Mir Alam terug te lopen via de overkant van de rivier en niet langs de normale weg. 4 man gaan op eigen gelegenheid en wij beginnen aan de 'makkelijke', zoals onze gidsjes het noemen, wandeling. Niets is minder waar. Ze laten ons berg op en af klauteren, waarbij het zo steil is dat een aantal dames er enigszins bang van worden. De stemming is direct beneden peil, mensen waren al moe en we krijgen ook nog 2 regenbuien op ons pet. Ondanks dat ik weet dat het de fout is van de gidsjes voel ik me toch verantwoordelijk, hoor het geklaag en gesteun aan en ben blij als we om 16.00 uur eindelijk weer in het hotel zijn.

Wil even niet mee met de groep eten, maar zak met 2 man neer in het Swat Holiday Hotel, waar ik voor weken bij eet. Als Jolanda en ik om 21.30 uur in het donker samen over straat lopen, ok geen slimme zet, kijken mannen (natuurlijk geen vrouw op straat) ons verbaasd aan. Veel politie en andere ondefinieerbare gewapende mannen op straat ... Bij terugkomst bij het hotel is de poort met een groot slot afgesloten. Ook hier moet er een gewapende man aan te pas komen om de poort open te doen. In dit gebied zijn veel smokkelaars, of zou het te maken hebben, zoals de Pakistani aangeven, met het ruige bergvolk (Kohistani/Pathanen) die hier in de bergen leven?!

Peshawar, 8 augustus
We vertrekken om 08.00 uur. Gisteravond heeft een groepslid nog een sharwal gamiz besteld. Al aangegeven dat dat erg kort dag is en dat de man om 07.30 uur de spullen klaar moet hebben. Maar goed, eigen verantwoordelijkheid. Eerst met de bus bij het winkeltje langs. Nog gesloten. Ook om 08.15 uur nog steeds geen shop-eigenaar. Vervelende is dat ze al wel 300 rps had aanbetaald. Laat Mir Alam vragen aan de andere shopeigenaars waar hij is. Geef het visitekaartje mee waar de betalingen opstaan. De afweging: gaan we hier achteraan rennen (eerst naar huis eigenaar dan naar kleermaker) hoeveel tijd kost dat met een bus vol wachtende personen?! Zelf geeft manlief al aan 'laat maar'. Waarom blijkt hier 'ja' toch altijd weer 'nee' te zijn?! Het mondt uit in een zware discussie met Mir Alam, omdat ik wil vertrekken en niet de hele stad af wil crossen (1. hadden ze maar eerder moeten bestellen 2. niet moeten aanbetalen). Zal met Mr Karim bespreken of we dit later nog kunnen oplossen.

Op naar Mingora. Vonden wij de Swat-vallei alweer veel drukker dan de gebieden die we hiervoor gedaan hebben, Mingora is een heksenketel van mensen, trucks, beesten en motorriksja's (ofwel tuk tuks). De groep gaat met Mir Alam naar het Swat-museum en Butkara (archeologische opgraving), als ik me bij het PIA-office (PIA =Pakistan International Airlines, of Perhaps I Arrive, of Pakistan Insallah (als Allah het wil) Airlines) laat afzetten voor het herbevestigen van de tickets. Het zit vol met mannen. Ben blij dat Hassan nog even met me meeloopt en me voor het loket neerzet. Netjes voordringen zoals dat heet. Ook ik weet dat ik als vrouw (als er geen speciale vrouwen loketten zijn) gewoon voor mag, maar je voelt de ogen in je rug. Ben blij met mijn grote zwarte chador (sjaal), zodat ik me daarin kan verschuilen voor al die donkere zwarte blikken. De goede man achter het loket bevestigt in eerste instantie de verkeerde groep voor me, maar ik ben helemaal bij vandaag. Krijg mijn eigen vlucht niet veranderd, alle vluchten zitten bomvol, moet dus maar in Peshawar. Krijg hier een raar gevoel over mijn terugvlucht, maak me zorgen of ik er wel een heb. Binnen 3 kwartier sta ik weer buiten. Ga naar het PTDC-motel aan de overkant om op de veranda een koude coke te drinken; heerlijk tijd voor mezelf! We hebben zoveel samen met de groep gedaan dat ik wel heel weinig tijd voor mezelf heb gehad, wat me een beetje begint op te breken (loop al een paar dagen met hoofdpijn).

Volgens een paar van de groep weet ik een spetterend enthousiasme te tonen, veel (te veel soms ?!) te regelen voor de groep en als de rest compleet af is zien ze mij nog enthousiast heen en weer springen om het eten, kamers, de volgende dag te regelen (aard van het beestje ?!). Toch iets om rekening mee te houden, kan ik het toch rustig een (of meerdere) versnellingen lager! Een van mijn groepsleden vertelde me dat ik het werk goed in de vingers heb, precies weet wat er speelt binnen de groep en toch ook de 'mindere' mensen bij de groep weet te betrekken. Begin het zelf ook al bijna te geloven! Merk dat ik deze reis lekkerder in mijn vel zit, heb het idee dat ik overal meer invloed op heb dan mijn eerste reizen. Wel grappig dat de een me echt opzoekt om de net aangeschafte shawal gamiz te tonen en om belevenissen te vertellen en de ander zich juist volledig voor je afsluit. Tja gelukkig zijn dat er weinig en meestal ook degenen die buiten de groep vallen, zeuren over het geld van de eet-/fooienpot, dat eten niet binnen 15 min op tafel staat en lakens er niet fris uitzien ...

Volgens de begeleiders zie ik eruit als een locale vrouw, alleen mijn loopje en ogen verraden me! Volgens de heren heb ik een mannelijk loopje! Ik probeer het locale loopje; tenen eerst op de grond, maar dat is toch te vermoeiend. Vervolgens vindt Mir Alam me een goede zakenvrouw, alleen heb ik de aanpak van een man. Tja, ze zijn hier ook niet echt gewend aan vrouwen die onderhandelen en dan ook nog eens een die op haar strepen staat. Ik heb hem natuurlijk al een paar keer hard aangepakt. Blijf het wel een bijzondere reis vinden; mooie regio, afwisselend. Voel me een soort van blij, dat ik deze reis opnieuw mag doen; net of ik het nu allemaal beter in me op kan nemen. Ga proberen te regelen dat ik minder stedentrips mag doen, maar meer platteland en trekkings.

Onderweg naar Peshawar stoppen we nog bij verschillende boeddha-carvings en een stupa. De groep heeft het een beetje gehad met de vele boeddhacarvings en -tekeningen, dus ik besluit daar niet meer voor te stoppen. Ook Shakdharra, Churchill's Picket (een uitkijktoren waar Churchill is geweest in de oorlog tegen de Afghanen) laat de groep aan zich voorbijgaan. Mooi rustpunt is een PDTC-motel verderop waar we nog wel uitzicht daarop hebben. Ik zonder me van de groep af, heb even geen zin in slappe gesprekken. Via de Malakand pas (900 meter) rijden we naar Takt-i-Bah een boeddhistisch klooster waar je dmv een steile klim naar toe kan. Ik laat de groep met Mir Alam gaan, want begin me echt minder te voelen. Om 19.00 uur komen we eindelijk in Peshawar aan. Helaas blijken een aantal van de gereserveerde kamers aan iemand anders gegeven. Mir Alam doet niets aan het kamerverhaal en laat de organisatie aan mij. Mijn stemming is verschrikkelijk. Voel me helemaal niet goed en hang over de receptie, briesend naar de manager van het hotel. Maakt me niet uit hoe het komt, ik wil oplossingen! Volgens de groep moet ik het iets rustiger aandoen, omdat ik er helemaal niet goed uitzie. Ik kan inderdaad van narigheid bijna niet uit mijn ogen kijken. Er worden kamers geregeld in het naastgelegen hotel voor 1 nacht.

Verschrikkelijk hotel (ik zit daar ook) het water loopt vanaf het plafond zo naar beneden. Daarnaast voelen zich nog een paar mensen niet echt goed, die ik naar later blijkt ook nog eens de kamers in het naastgelegen hotel heb gegeven ... Spullen mee en naar het andere hotel, op ziekenbezoek, formulieren afgeven, excursie naar de Kyber-pas regelen voor morgen ... en om 22.00 uur hang ik over een bakje bouillon op het dakterras om het restaurant te bekijken voor het afscheidsdiner. Ik heb spijt dat ik een groepje van 4 vraag hoe het gaat, die nemen de kans waar om over een aantal mindere zaken van de reis te klagen; krap busje, eetpot ... Mir Alam en Marjolein (die hier ook met groep verblijft) komen bij me zitten, bespreek het een en ander met Marjolein, maar vergeet de helft omdat ik me nog steeds niet goed voel. Om 01.30 uur stort ik in mijn bed.

Peshawar, 9 augustus
Om 08.00 uur wil ik in de lobby zijn voor het groepje dat naar de Kyber-pas gaat en om de kamers op te eisen die ons zijn toegezegd. Ik ga tegen de grond van de hoofdpijn, maar sleep me zo goed en zo kwaad met hoofddoek over mijn hoofd en voor mijn ogen naar het andere hotel. Beter niet kunnen doen, groep maakt zich nu echt zorgen. Kamers nog steeds niet vrij, geeft weer een reden om al mijn frustraties even goed de vrije loop te laten. Mir Alam heeft vanochtend bedacht dat de excursie later begint en laat zijn gezicht bij mij niet zien. Hassan staat al enige tijd klaar om met mij naar de PIA-office te gaan en wil om 10.00 uur toch echt vertrekken ... De tuktuk ernaartoe is een drama, iedere hobbel, bocht maak ik 10x mee.

Blijkt dat ze in Mingora gecancelde stoelen hebben herbevestigd! Ik houd het niet langer vol, val van mijn stoel en laat het regelen aan Hassan als ik ergens op een bank lig. Terug in het hotel; nog steeds geen vrije kamers! Ik denk dat ik ontplof maar in plaats daarvan ga ik van mijn stokje. Een 4-tal groepsleden regelen een van hun kamers, leggen me te slapen en komen af en toe controleren. Na een paar uur wordt ik diverse malen door een Pakistaan wakker gemaakt, ik moet naar een andere kamer. Weet hem weg te werken, maar ook hij ziet dat ik ziek ben en regelt thee. Toch aardig. Als ik later weer wakker wordt, is hij opnieuw de kamer opgekomen en ligt hij bij mij op bed onder het mom van een goede hoofdmassage doet wonderen! Ik weet hem de kamer uit te werken en als de groep even later weer bij me komt controleren hoe het gaat, moet ik helaas beamen dat ik niet bij het afscheidsdiner zal zijn dat ik geregeld heb.

Islamabad, 10 augustus
Ik schrik van de wekker! Vandaag moet de groep naar het vliegveld in Islamabad. Voel me iets beter, maar niet echt geweldig. Zit in over de afwerking van de Koning Aap-administratie, die ik mee zou moeten geven aan een groepslid (dus niet!) en de eetpot moet nog verrekend worden. Geweldig; een groepslid rekent de boel door in de bus en laat mij in de bus slapen! Bij de plek waar de Indus- en Kabulrivier samenkomen wordt gestopt. Ik moet uit de bus komen ... voel het aankomen, ik was natuurlijk gisteren niet bij het etentje ... en krijg nu mijn fooi en een shirt die ik al Karimabad gezien had en te duur vond (ze waren hiervoor speciaal teruggegaan). Weet nog een klein speechje te produceren voor de groep en we rijden vervolgens direct door naar het vliegveld. Lode staat al te wachten!

Meer foto's in het fotoboek

Home